“Ik ben per toeval in het zeewier beland”, zegt ze lachend. “Ik heb altijd interesse gehad in de relatie tussen voeding en gezondheid. Wij waren op zoek naar een bepaalde stof (de plantensterol Saringosterol) en vonden in de wetenschappelijke literatuur dat die stof in zeewier was aangetoond. Vervolgens bleek dat muizen die we met zeewier hadden gevoed, beter presteerden op het gebied van cognitie (informatieverwerking in het brein, red.). Dat was de trigger voor verder onderzoek.”

Vethuishouding

Mulder promoveerde op onderzoek naar de rol van ApoE bij hart- en vaatziekten. ApoE is een vetbindend eiwit dat een belangrijke rol speelt bij de vethuishouding. Mulder: “Na mijn promotie wilde ik overstappen naar hersenonderzoek, maar de hoogleraar bij wie ik aanklopte nam me niet aan omdat ik in dat veld geen ervaring had. Hij wilde wel met mij een onderzoeksvoorstel schrijven over de rol van ApoE en de ziekte van Alzheimer. In dat jaar was net een relatie tussen die twee gepubliceerd. Het onderzoeksvoorstel werd gehonoreerd en zo belandde ik alsnog in het hersenonderzoek.”

Dr. Monique Mulder

Mulder is hoofd van het Laboratorium Vasculaire Geneeskunde van het Erasmus MC. Haar afdeling verricht met name onderzoek naar diabetes en hart- en vaatziekten. Mulder: “Dat lijkt een heel ander veld, maar er is veel overlap met hersenziekten als dementie. Er worden steeds meer bewijzen gevonden dat een verstoord cholesterol-transport in het brein betrokken is bij het ontstaan en de voortgang van de ziekte van Alzheimer.”

Ziekte van Alzheimer

De ziekte van Alzheimer is een vorm van dementie. Bij de patiënten treedt een steeds verder voortschrijdende afname van het geheugen op. Ook de taalbeheersing, het vermogen om problemen op te lossen en andere cognitieve functies verminderen. De ziekte is nog niet te behandelen. Wereldwijd lijden 44 miljoen mensen aan de ziekte van Alzheimer. De kosten die daarmee gemoeid zijn bedragen 1.000 miljard dollar. Door de vergrijzing zullen deze aantallen de komende jaren drastisch toenemen.

Aziatisch zeewier

“Eerder hebben we aangetoond dat het geheugen van muizen met de ziekte van Alzheimer verbetert als het transport van cholesterol in de hersenen wordt geactiveerd met synthetische stofjes die bepaalde receptoren (LXR α en β) stimuleren. Helaas treden ernstige bijwerkingen op, zoals leververvetting en opstapeling van vetachtige stoffen in het bloed, waardoor deze stofjes niet bij patiënten kunnen worden toegepast.

In Aziatisch zeewier is een stofje aangetoond (Saringosterol) dat het vettransport in de hersenen kan activeren via LXR β. Bij muizen met de ziekte van Alzheimer zagen we een verbetering van het geheugen en minder hersenafwijkingen als we ze zeewier lieten eten. Bovendien traden geen nadelige bijwerkingen op.”

Herkenningsvermogen

“Wij hebben bij muizen met een ziekte van Alzheimer-achtige aandoening aangetoond dat het eten van zeewier de aantasting van het zenuwstelstel vermindert en het geheugen verbetert. Bijvoorbeeld bij de object recognition test. Bij die test worden twee gelijke objecten in de muizenkooi geplaatst. Nadat de muis de objecten heeft leren kennen, wordt een van de objecten vervangen door een ander object. Muizen die zeewier hadden gegeten, hadden een beter herkenningsvermogen: zij herkenden het vervangen object als ‘nieuw’ en besteedden beduidend meer tijd om het te onderzoeken.”

Hoe wordt dat effect verklaard?

“Bepaalde stoffen in zeewier stimuleren het vetmetabolisme in de hersenen. Welke stoffen dat, naast Saringosterol, zijn is nog niet precies bekend, maar we hebben wel interessante kandidaat stofjes op het oog. We werken samen met Ocean University in het Chinese Qingdao. Zij gaan uit van de filosofie dat je niet alleen de stof moet geven die een gunstig effect heeft, maar ook een remmende stof die de ongunstige effecten onderdrukt. In het Westen was deze holistische gedachte lang taboe, maar ik bemerk een omslag in het denken.”

Dat geldt in ieder geval voor subsidieverstrekker NWO: Mulder ontving onlangs een beurs vanuit het Open Technology project. “We zijn begonnen met Aziatisch zeewier, maar het is niet toegestaan om dat in Nederland te kweken. In onze nieuwe studie gaan we werken met zeewier uit de Oosterschelde. Om geschikte zeewieren te identificeren, gaan we extracten van verschillende zeewieren testen dat door Seaweed Harvest Holland (Seaweedharvestholland.nl) voor ons is verzameld. We wassen en drogen het, en analyseren de kwaliteit. Er mogen bijvoorbeeld geen zware metalen inzitten. Daarna maken we extracten waarmee we op zoek gaan naar de stofjes die verantwoordelijk zijn voor de gunstige effecten.”

Voeding

Er is een lange historie van het eten van zeewieren in China, Japan en Korea. Op sommige plekken in Frankrijk, Portugal, Noorwegen, Schotland en Ierland worden zeewieren uit het wild geoogst. Ze groeien tot een diepte van vijf meter. Sommige soorten drijven in zee, anderen komen bij eb droog te staan. In de Oosterschelde en de Noordzee zijn boerderijen waar zeewier wordt gekweekt. Zeewieren worden zowel vers als gedroogd verkocht. Veelgebruikte zeewieren zijn zeesla, nori, kelp/kombu, wakame, arame, zeespaghetti en dulse. Bron: Voedingscentrum.nl

Dr. Monique Mulder onderzoekt of hetzelfde zeewier ook toegepast kan worden bij patiënten met diabetes type 2.

Meer over de ziekte van Alzheimer is hier te lezen.