Foto: Levien Willemse
Wat heeft onderzoek naar alvleesklierkanker gemeen met onderzoek naar het coronavirus SARS-CoV-2? Meer dan je denkt. Chirurg Casper van Eijck is al jaren bezig met de ontwikkeling van oncolytische virussen. Dat zijn virussen die het immuunsysteem zodanig kunnen ‘programmeren’ dat het tumorcellen opspoort en vernietigt. Ook ruimen de virussen zelf tumorcellen op. Immuno-virotherapie wordt de behandeling genoemd.
Van Eijck ontwikkelt de therapie in nauwe samenwerking met de virologen Bernadette van den Hoogen en Ron Fouchier, longarts Joachim Aerts, patholoog Dana Mustafa en met verschillende artsen in andere universitaire ziekenhuizen. De opgedane kennis uit deze studie lijkt nu ook van nut te zijn om het effect van het corona-virus op het immuunsysteem te ontrafelen.
Uniek apparaat
Voor het onderzoek naar immuno-virotherapie heeft de stichting Overleven met Alvleesklierkanker (bedenker van de campagne Support Casper) namelijk een voor Europa uniek apparaat gekocht. “Met dit apparaat kunnen we het immuunsysteem bestuderen, en dan met name de witte bloedcellen”, legt Casper van Eijck uit.
“Er zijn veel verschillende soorten witte bloedcellen, en ze zijn allemaal lastig te karakteriseren. Maar met dit apparaat kunnen we 770 genen identificeren. Aan de hand daarvan kunnen we vervolgens bepalen welke witte bloedcelpopulatie in welke mate aanwezig is in het bloed van de patiënt.”
Coronapatiënten
Bij coronapatiënten die worden opgenomen in het Erasmus MC, wordt straks bloed afgenomen op het moment dat ze in het ziekenhuis komen te liggen. Ook wordt er bloed afgenomen op het moment dat de conditie van de patiënt verslechtert en/of verbetert. De witte bloedcellen worden vervolgens geanalyseerd door het apparaat.
“We hopen te ontdekken wat zich op die momenten afspeelt binnen het immuunsysteem. Enerzijds hopen we patronen te ontdekken die kunnen helpen bij het voorspellen van het verloop van de ziekte. Maar we hopen natuurlijk ook aanknopingspunten te vinden voor een mogelijke behandeling.”
Cytokines
Bekend is dat in het bloed van zieke coronapatiënten buitengewoon grote hoeveelheden cytokines te vinden zijn. Cytokines zijn stofjes die worden uitgescheiden door de cellen van het immuunsysteem. Dankzij cytokines kunnen de cellen van het immuunsysteem onderling communiceren. Ze zijn bijvoorbeeld betrokken bij het activeren van de immuunreactie.
“Maar we weten nog niet hoe en waardoor die cytokines precies worden getriggerd. Wel weten we dat dit coronavirus verschillende cascades, zeg maar stroomversnellingen van reacties in het lichaam, activeert. En niet alleen van het immuunsysteem. We zien bijvoorbeeld dat veel patiënten met Covid-19 longembolieën ontwikkelen. Een aandoening die we overigens ook vaak zien bij mensen met alvleesklierkanker.”
Foto: Levien Willemse
Parallellen
Van Eijck hoopt op meer parallellen te stuiten tijdens de studie, die vooral zal worden uitgevoerd door zijn collega’s van de afdeling virologie en het laboratorium Tumor Immuno-Pathologie. De studie vindt overigens plaats náást de huidige studie naar alvleesklierkanker. “We zijn virussen aan het ontwikkelen als kankertherapie. Ik ben heel benieuwd wat dit coronavirus doet met kankercellen. Misschien helpt het coronavirus wel bij het opruimen van kankercellen en zien we over tien jaar een sterke daling van het aantal patiënten met kanker.”
De onderzoeksgroep van Van Eijck krijgt voor deze studie een subsidie van 50.000 euro van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).
Lees hier meer over de ontwikkeling van oncolytische virussen en immuno-virotherapie.
