Maag-, Darm- en Leverarts dr. Manon Spaander met de camerapil, geflankeerd door arts-onderzoeker Fanny Vuik (links) en researchverpleegkundige Sophia van Baalen.
Bevolkingsonderzoek: opsporen van darmkanker
Volgens MDL-arts dr. Spaander van het Erasmus MC kan de camerapil ook een belangrijke rol spelen in het bevolkingsonderzoek naar darmkanker.
In Nederland wordt vanaf 2019 iedereen tussen de 55 en 75 jaar om de twee jaar uitgenodigd om deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek naar darmkanker. In 2014 is gestart met een deel van die leeftijdsgroep. Uiteindelijk worden 2,2 miljoen mensen in de tijd gevolgd.
Deelnemers wordt verzocht een beetje ontlasting op te sturen. Worden hierin bloedsporen aangetroffen, dan volgt een uitnodiging voor een kijkonderzoek in de dikke darm, een coloscopie.
Vals-positief
Spaander: “Bij ongeveer 6 procent van de deelnemers aan het bevolkingsonderzoek wordt bloed in de ontlasting gevonden. Bij die mensen wordt een scopie uitgevoerd, maar bij de helft wordt vervolgens niets verdachts gevonden: de uitslag van de ontlasting-test was dus vals-positief. Dat betekent dat die mensen ten onrechte een belastende ingreep hebben ondergaan.”
Extra check
Inzet van de camerapil kan dat mogelijk voorkomen, denkt Spaander. “Mensen bij wie bloedsporen in de ontlasting worden aangetroffen, zouden eerst onderzocht kunnen worden met de camerapil. Als dán een grote poliep of darmkanker wordt waargenomen, kan direct verwezen worden naar de MDL-afdeling van een ziekenhuis.”
Spaander ziet vooral voordelen in regio’s waar een tekort is aan MDL-artsen en endoscopie-capaciteit. “In die gebieden moeten mensen vaak ver reizen naar een ziekenhuis of zijn er lange wachttijden. Voor hen is een extra check met de camerapil een uitkomst.”
Verkennende studie
Om de toepassing van de camerapil binnen het bevolkingsonderzoek te bestuderen, hoopt de Rotterdamse wetenschappers een verkennende studie te kunnen uitvoeren. Spaander: “Een groep mensen die meedoet aan het bevolkingsonderzoek en bij wie bloed in de ontlasting is aangetroffen, willen we vragen of zij bereid zijn om een camerapil-onderzoek te ondergaan. Als bij patiënten afwijkingen worden gezien, worden zij verwezen voor een endoscopisch onderzoek.”
Ondersteuning
In Denemarken en Beieren (Duitsland) wordt de camerapil al ingezet voor darmkanker-screening. In Schotland zijn vergevorderde plannen om dat te gaan doen.
‘Ons onderzoek is uniek in de wereld’
Spionage-industrie
De indrukwekkende opnamen werden niet verkregen met een meterslange slang die de arts via de mond of anus bij de patiënt heeft ingebracht, maar met een camerapil van slechts 3,2 bij 1,1 centimeter groot. Die heeft veel weg van een forse medicijncapsule van glas.
“De camerapil is een fantastische uitvinding. De ultrakleine camera hebben we te danken aan de Israëlische en Amerikaanse spionage-industrie”, vertelt Spaander. “De pil kan eenvoudig met wat water worden ingeslikt. Daarna volgt de capsule de route die voedsel aflegt: van slokdarm tot anus. Hij is overigens niet van glas, maar van onbreekbaar kunststof.”
Ontlasting
De camera maakt onderweg regelmatig opnamen en zendt de beelden naar een monitortje, een kastje dat de patiënt bij zich draagt. Het monitortje wordt na afloop aan de computer gekoppeld, waarna de beelden kunnen worden geanalyseerd.
Normaal gesproken verlaat de camerapil het lichaam via de natuurlijke weg. “Verwijderen uit de ontlasting is niet nodig. Er is gekeken naar nadelige effecten voor de riolering, maar die zijn er niet”, aldus Spaander. “Soms komt het voor dat de camerapil niet met de ontlasting naar buiten komt, omdat de patiënt een vernauwing in de darm heeft, bijvoorbeeld door een tumor. Dan is een ingreep door een endoscopist of chirurg noodzakelijk.”
Verbeterd
Sinds 2001 is de camerapil toegestaan voor medische toepassing in de dunne darm. Dat eerste model had een batterij waarmee de passage door de dunne darm kon worden overbrugd. De batterij van de huidige camerapil gaat langer mee, zo’n tien tot vijftien uur. Bovendien zit er een bewegingssensor in: als de capsule stilligt, gaat de camera in een stand waarbij minder foto’s per seconde worden gemaakt, waardoor de batterij niet nodeloos wordt gebruikt. “Dat is een belangrijke verbetering”, zegt Spaander. “Omdat een langere reis mogelijk is, kan na de dunne darm ook de dikke darm in beeld worden gebracht.”
En er is nog een verbetering: in het nieuwe model zitten twee camera’s, waardoor zowel vooruit als achteruit gekeken kan worden. In Nederland zijn de MDL-specialisten van het Erasmus MC de enigen die met dit nieuwe model kunnen werken. In Rome en Londen hebben Spaander, arts-onderzoeker Fanny Vuik en researchverpleegkundige Sophia van Baalen geleerd hoe de video-opnamen moeten worden beoordeeld.
Dat is niet eenvoudig. Spaander: “Als je met de endoscoop (de slang die bij het kijkonderzoek wordt gebruikt, red.) werkt, weet je precies waar je bent. Maar hier raak je snel verdwaald. De camerapil gaat namelijk niet alleen naar voren, soms beweegt hij naar achteren. En je moet er alert op zijn dat je met twee camera’s werkt. Een poliep kan door beide camera’s worden geregistreerd. Daardoor kan een afwijking ernstiger overkomen dan hij in werkelijkheid is.”
Monnikenwerk
Het beoordelen van de opnamen is monnikenwerk. Vuik: “Een geoefende ‘kijker’ is per patiënt anderhalf tot twee uur bezig. Door het veel te doen, word je er handiger in, leer je afwijkingen sneller herkennen.”
Spaander: “Het is niet wenselijk dat MDL-artsen de opnamen gaan analyseren. Er is een tekort aan endoscopisten. Als zij de analyses gaan verrichten, blijft er nog minder tijd over voor het uitvoeren van de endoscopie.”
Ze pleit ervoor de complete dienstverlening rond de camerapil onder te brengen bij gecertificeerde bedrijven. “Zij staan borg voor deskundige beoordeling van de video-opnamen door getrainde mensen, maar ook voor de serviceverlening. Medewerkers van het bedrijf geven de patiënt thuis uitleg hoe je de camerapil moet slikken. En de volgende dag halen ze de monitor met de video-opnamen weer op.”
Uniek
Ook voor patiënten biedt de vernieuwde camerapil enorme voordelen. Spaander: “Bij een kijkonderzoek met een scoop moeten mensen naar het ziekenhuis komen. Ze krijgen een roesje en slapen uit na de ingreep. Met de camerapil is dat allemaal niet nodig. Alles gebeurt bij de patiënt thuis.”
Maar voorlopig mag het nieuwe type camerapil alleen worden gebruikt in klinische studies. Binnenkort starten de Rotterdamse MDL-specialisten met een nieuw onderzoek. Spaander: “We willen graag weten hoe vaak (maag)- darmaandoeningen bij gezonde mensen voorkomen. Denk aan zweertjes of voorlopers van darmkanker. Dat is nu nog onbekend. Niet zo vreemd, want mensen die geen maag- of darmklachten hebben, ga je niet zo snel vragen of je een darmscopie bij ze mag verrichten. Dat is toch een nare ingreep. De camerapil is een stuk minder belastend.” Arts-onderzoeker Vuik: “We gaan 1.000 mensen tussen de 50 en 75 jaar vragen of zij bereid zijn om de camerapil te slikken. De mensen die benaderd worden, zijn deelnemers van de ERGO-studie, een groot Erasmus MC-onderzoek naar ziekte en gezondheid bij 45-plussers in de Rotterdamse wijk Ommoord. De belangstelling om mee te doen is groot. Nog nooit eerder is een dergelijke studie gedaan. Ons onderzoek is uniek in de wereld.”
Spaander: “Hierdoor verkrijgen we inzicht in de conditie van slokdarm, maag, dunne en dikke darm bij gezonde mensen. We krijgen informatie over eventuele overgevoeligheid voor gluten, de aanwezigheid van zweren of voorlopers van kanker.”
Vuik: “De deelnemers van de ERGO-studie worden al langere tijd gevolgd. Daardoor beschikken we over een schat aan gegevens. We kennen bijvoorbeeld hun medische voorgeschiedenis en weten welke medicijnen ze gebruiken. Dat stelt ons in staat om verbanden te leggen met afwijkingen in het maag-darmstelsel die we mogelijk gaan aantreffen.”
