Erasmus MC

Gezond leven in een fastfoodparadijs

Na de gedwongen ‘coronasluiting’ openen cafés, restaurants en schoolkantines binnenkort weer. Goed nieuws voor ondernemers. Maar geldt dat ook voor de gezondheid van Rotterdammers?

Deel
1 likes
Leestijd 5 min
Gezonde-voeding-shutterstock_1469748482

“We weten dat het lastig is om gezonde keuzes te maken als de omgeving uitnodigt om juist hele ongezonde keuzes te maken”, vertelt onderzoeker Famke Mölenberg van de afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg van het Erasmus MC. “De keuze die mensen maken, wordt mede bepaald door het aanbod in de omgeving. Dus als we ervoor willen zorgen dat mensen gezonde keuzes maken, dan moeten we er ook voor zorgen dat die omgeving ertoe bijdraagt dat mensen dit makkelijker kunnen doen.”

 

Onderzoeker Famke Mölenberg

Even terug in de tijd. Tientallen jaren geleden waren stations hoofdzakelijk lange perrons. Eten in de metro of trein was verboden en versnaperingen waren hoogstens uit een enkele automaat te halen. Nu is er op iedere hoek van het perron of uitgang van een station wel een ongezonde snack te koop. Mölenberg: “Ik sta wel eens rondom etenstijd op de trein te wachten en dan komen al die geuren en mooie advertenties voorbij. Probeer dan maar eens de verleiding om iets te kopen te weerstaan, dat is ontzettend lastig.”

 

Verandering

De stad is in de afgelopen vijftien jaar flink veranderd. Samen met onderzoekers van de academische werkplaats CEPHIR bracht Mölenberg het voedselaanbod in Rotterdam in kaart. Sinds 2004 tot 2018 is het aantal aanbieders in Rotterdam met bijna een kwart toegenomen. In de stad vestigden maar liefst 178 restaurants, 159 fastfoodlocaties, 99 supermarkten en 165 lunchrooms. Terwijl het aantal versaanbieders daalde met 186 locaties, bijna 40 procent.

 

Wat is het probleem?

De helft van de volwassen Rotterdammers heeft een ongezond gewicht. Vergeleken met landelijke cijfers zijn er in Rotterdam bijna twee keer zo veel kinderen met overgewicht en obesitas. Bovendien zijn er grote verschillen in de tussen Rotterdamse buurten.

 

Cijfers

Van de vier- tot elfjarige kinderen heeft 20 procent overgewicht, waarvan vijf procent obesitas. Van de volwassen vrouwen heeft 49 procent overgewicht en negentien procent obesitas. Bij mannen is dit 52 procent, waarvan veertien procent obesitas. De landelijke voorspellingen zijn dat het aantal Nederlanders met overgewicht alleen nog maar verder zal stijgen, tot wel 62 procent in 2040. Mölenberg: “De verwachting is dan ook dat zonder extra maatregelen het aantal Rotterdammers met overgewicht zal toenemen de komende jaren. Bovendien brengt het enorme kosten en belasting voor de zorg met zich mee. Het is belangrijk om dat vóór te zijn.”

 

Is Rotterdam een fastfoodparadijs?

“In sommige wijken zou je dat wel kunnen zeggen. We zien een groot verschil tussen de meer en minder welvarende buurten. Het aantal fastfoodlocatiessupermarkten steeg de afgelopen vijftien jaar vooral in minder welvarende buurten. Tegelijkertijd halveerde het aantal versaanbieders, daaronder vallen een groente- en fruitboer, maar ook de kaas- en viswinkel, in de hele stad. Hoewel we een afname zien in alle buurten, is deze daling het grootste in meer welvarende buurten.”

 

Lunchrooms

“Ook zien we een grote toename in lunchrooms. Het aantal lunchrooms verdubbelde in welvarende buurten. In 2018 zijn bijna de helft van het aantal restaurants en lunchrooms te vinden in het centrum van Rotterdam. Voor de kreet ‘fastfoodparadijs’ bestaat geen definitie, maar als je de toename bekijkt over de tijd, dan is het nu meer een fastfoodparadijs dan dat het vijftien jaar geleden was.”

 

Veel factoren

“Of mensen een gezond voedingspatroon hebben, wordt bepaald door veel factoren. Als je wilt voorkomen dat mensen overgewicht en obesitas krijgen, dan is het belangrijk om een gezonde omgeving te creëren. Dus maatregelen die een ongezond voedselaanbod beperken en een gezonder voedselaanbod stimuleren, met bijzondere aandacht voor minder welvarende buurten, is één van onze aanbevelingen aan beleidsmakers in Rotterdam.”

 

Kansen

Er is een breder pakket van maatregelen nodig om factoren die bijdragen aan een ongezond voedingspatroon op te heffen. En er zijn kansen in het aanbieden van een gezonder voedselaanbod in de stad als geheel, maar ook binnen scholen, sport- en bedrijfskantines. Bij het openbaar vervoer en ziekenhuizen, verzorgingsinstellingen en restaurants. “Kijk bewust naar het assortiment. Kies voor minder frituren en meer gezond eten. Nu veel deuren na een lange tijd weer open gaan, biedt het ook kansen om de bedrijfsformule aan te scherpen. De tijd is rijp voor een gezondere menukaart met meer streekproducten.”

 

Wat is de oplossing?

Ook op andere terreinen valt winst te behalen. Uit onderzoek blijkt dat het gedrag beïnvloeden door financiële prikkels een kansrijke aanpak kan zijn. “Je kunt door prijsverschillen gezonder eten stimuleren. Maak een patatje duurder dan fruit. Kijk kritisch naar aanbiedingen. Nu is het vaak zo dat hoe meer je koopt, hoe goedkoper het wordt. Maar het zou beter zijn als je door de prijs niet wordt verleid tot het eten van een grotere portie, zoals een ijsje met drie in plaats van twee bollen.”

 

Politiek

Verder is het aan de politiek om te bedenken: waar mogen bijvoorbeeld mobiele snackkarren staan en waar liever niet? “Willen we die echt in de buurt van scholen of bij de ingang van ziekenhuizen? Als ik naar de cijfers over overgewicht kijk, dan lijken me dat geen wenselijke locaties.”

 

Effect

Maar niet alleen een gezonder voedselaanbod zal effect hebben op de gezondheid van Rotterdammers. “Naast het aanbieden van goedkope gezonde producten, is het belangrijk dat kinderen buiten spelen en makkelijk lopend of op de fiets naar school kunnen. Dus opgroeien en leven in een omgeving, waarin je niet constant wordt verleid tot ongezond gedrag.”

 

Invloed

“Wat de invloed is van de coronacrisis op het voedselaanbod in de stad is nu nog moeilijk te voorspellen. Maar ik verwacht dat daarmee ook kansen ontstaan om het straatbeeld te veranderen.”

 

CEPHIR

CEPHIR is de academische werkplaats Publieke Gezondheid voor de regio Rotterdam. Bij CEPHIR werkt de afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg van het Erasmus MC samen met gemeente Rotterdam en GGD-en en gemeentes uit de regio.

Het hele rapport is hier te lezen.

 

 

Lees ook