Het is nog een raadsel hoe, maar in beide onderzoeksgroepen van depressieve zwangere vrouwen verminderden de sombere gevoelens. Of ze nou échte lichttherapie ondergingen -met sterk licht- of een placebo lichttherapie. Deze vrouwen werden behandeld met gedimd rood licht, een lichtsoort waarvan niemand had gedacht dat het zou helpen tegen depressie.
Erkend
De verschillen tussen de twee groepen zijn niet significant, maar het percentage vrouwen dat vermindering van de depressieve klachten rapporteerde, was zelfs iets hoger in de groep met rood licht. “We hadden dat inderdaad niet verwacht, en we hebben er ook geen bewezen verklaring voor. Maar we denken dat meespeelt dat vrouwen uit de studie zich erkend en gehoord voelden”, zegt wetenschappelijk onderzoeker Babette Bais, die in februari op haar onderzoek promoveerde.
Ritme
Omdat de lichttherapie op een vast tijdstip moest worden ondergaan -een half uur na het wakker worden- bracht de therapie bij veel deelneemsters ook weer ritme in het leven, legt Bais uit. “Sommige vrouwen waren zo somber dat ze niet meer uit bed kwamen. Ook ervaarden veel vrouwen de lichttherapie als een half uurtje mindfullness. Dat kan allemaal hebben bijgedragen.”
Medicatie
Hoe dan ook, voor lichttherapie geldt: baat het niet, schaadt het niet. Bijwerkingen waren er nauwelijks. “Op dit moment schrijven de richtlijnen psychotherapie voor of een behandeling met antidepressiva. Of een combinatie daarvan. Voor psychotherapie zijn de wachtlijsten lang, en medicatie wil je bij zwangeren zoveel mogelijk beperken omdat niet duidelijk is of het schadelijk is voor de ongeboren baby. Lichttherapie is daarom een welkom alternatief.”
Hormonen
Lichttherapie had zich al bewezen bij gewone depressies en seizoensgebonden depressie, de bekende winterdepressie, dus Bais vroeg zich af of het ook zou werken bij zwangeren met depressie. “Er waren al twee eerdere studies, maar die waren te klein en daardoor niet betrouwbaar. Bij zwangerschap spelen veel factoren een rol, neem alleen al die hormonale veranderingen.”
Uitgebreid
“Daarom hebben we een heel uitgebreide studie opgezet, waarin vrouwen langer werden gevolgd, en waarbij we lichaamsmateriaal hebben verzameld om aanvullend onderzoek te doen. Zo uitgebreid is lichttherapie bij zwangerschapsdepressie nog nooit onderzocht.”
Evolutie
Waarom zo ontzettend veel vrouwen depressief worden tijdens hun zwangerschap is ook nog een raadsel. “Er zijn wel ideeën over: de verandering in de hormoonhuishouding, slaapproblemen. Vanuit evolutionair oogpunt vindt men het vreemd, hoor ik vaak. Om onze voortplanting te borgen, zou men zeggen dat vrouwen juist níet depressief moeten zijn tijdens hun zwangerschap.”
Taboe
Een taboe is het trouwens ook, die zwangerschapsdepressie. “De verwachting is toch dat je tijdens je zwangerschap op een roze wolk zit. Ik sprak vrouwen die niet over hun klachten durfden te praten met hun familie. Ze schaamden zich. Herkenden het ook niet. Ze dachten dat hun futloosheid en vermoeidheid bij de zwangerschap hoorden.”
Hypofyse
Vermoed wordt dat bij veel zwangere vrouwen de zogeheten HPA-as uit balans raakt. De HPA-as is een natuurlijke samenwerking tussen de hypothalamus, de hypofyse en de bijnier. Deze samenwerking staat op zijn beurt onder invloed van de biologische klok. Een delicaat samenspel van hormoonproducerende organen dus, waarbij de productie van het stresshormoon cortisol te hoog kan worden als het samenspel verstoord raakt. “De theorie is dat de HPA-as door de lichttherapie wordt gereset.”
Diagnose depressie
Aan het onderzoek, waarbij Bais met haar lampen “van Zuid-Limburg naar de Waddeneilanden reed en weer terug”, deden 67 vrouwen mee die tussen de twaalf en 32 weken zwanger waren. Sommigen hadden al eerder last gehad van een depressie, anderen kregen die voor het eerst. “Bij allen heb ik wel de diagnose depressie vastgesteld.”
Positief effect
De vrouwen werden in twee groepen verdeeld, waarvan de ene groep zoals gezegd therapie kreeg met sterk licht, de andere met gedimd rood licht. “Depressiescores verbeterden met 41,2 tot 50 procent in de sterk licht groep, en met 45 tot 58,6 procent in de gedimd rood licht groep. Beide groepen ondergingen de lichttherapie elke dag, een half uur lang, een half uur na het ontwaken. De meeste vrouwen rapporteerden een positief effect op hun depressie.”
Veilig
Hoe dat positieve effect dan werd bereikt, wordt verder onderzocht. “We hebben urine, haar en speeksel afgenomen voor cortisol- en melatoninemetingen. En de vrouwen droegen gedurende die zes weken een activiteitenmonitor waarmee iets over het slaappatroon kan worden gezegd. Al die gegevens moeten nog geanalyseerd worden. Maar ik concludeer dat lichttherapie mogelijk een veilig, effectief én goedkoop alternatief is voor farmacologische behandeling van zwangerschapsdepressie.”
De studie van Babette Bais werd gefinancierd door NWO en Philips.
