Dat blijkt uit onderzoek van het Erasmus MC dat 19 april wordt gepubliceerd met twee artikelen in het wetenschappelijk tijdschrift Annals of the Rheumatic Diseases. Onderzoekers dr. Cindy Boer en dr. Joyce van Meurs onderzochten in hun studies de rol van erfelijkheid bij het ontstaan van artrose. Ze pleiten ervoor om patiënten die tóch al een hoger risico hebben op artrose, bijvoorbeeld vanwege hun leeftijd of overgewicht, geen vitamine K-remmende bloedverdunners voor te schrijven.
ERGO
De onderzoekers deden hun ontdekking in twee stappen. In de eerste fase, het vooronderzoek, maakten ze gebruik van gegevens uit de ERGO-studie, het bevolkingsonderzoek in Ommoord waar 15.000 45-plussers aan deelnemen. Boer en Van Meurs analyseerden DNA-profielen en gegevens over het aantal gevallen van artrose in die populatie. Op die manier probeerden ze te ontrafelen welke genen verantwoordelijk zijn voor het risico op artrose.
Uit deze voorgaande studie bleek dat het gen MPG -verantwoordelijk voor de aanmaak van MPG-eiwit- belangrijk is bij het ontstaan van artrose. Als MGP niet goed werkt, verstijven de gewrichten. Om de gewrichten soepel te houden heeft het MGP-eiwit vitamine K nodig. Het lichaam haalt vitamine K uit voeding, bijvoorbeeld uit groene groenten. Vitamine K is echter ook essentieel voor de bloedstolling. Vandaar dat veel bloedverdunners vitamine K-remmende stoffen bevatten. In 2019 gebruikten in Nederland 244.400 mensen zo’n bloedverdunner, ook wel vitamine K-antagonist genoemd.
Vervolgstudie moet uitwijzen of vitamine K als therapie kan worden ingezet
In de nu gepubliceerde studie werd deze kennis verder onderzocht. De kennis werd opnieuw gecombineerd met gegevens van de ERGO-studie. Deze keer om te onderzoeken of mensen die bloedverdunners gebruiken een hoger risico hebben op artrose. De onderzoekers rapporteren een bijna 2,5 keer hoger risico op het krijgen van artrose bij gebruik van bloedverdunners.
‘Remming van vitamine K zorgt ervoor dat het MPG-eiwit niet kan functioneren. Dat zorgt er vervolgens voor dat de gewrichten niet voldoende soepel blijven. Er treedt calcificatie op, verkalking. Verkalking in de gewrichten vergroot het risico op artrose aanzienlijk’, verklaart Boer de cascade aan processen in het lichaam.
Variatie
Daar komt nog bij dat naar schatting 30 procent van de bevolking een variatie van dit MPG-gen heeft. Die variatie zorgt ervoor dat deze mensen minder MPG-eiwitten aanmaken. Zij hebben dus al een verhoogd risico op artrose. ‘Je kunt je voorstellen dat als deze mensen vitamine K-remmende bloedverdunners slikken, er nóg minder functionerende MPG-eiwitten zijn. En dat zien we dan ook in deze studie: zij hebben daardoor een risico op artrose dat maar liefst vier keer groter is.’
Ernstigste stadium
Dat vitamine K-remmers de directe oorzaak zijn van het verhoogde risico, bewees Boer in een tweede studie eveneens op 19 april gepubliceerd in Annals of the Rheumatic Diseases. In deze studie werd samengewerkt met Amerikaanse onderzoekers. ‘Je kunt bedenken dat mensen die bloedverdunners slikken sowieso gezondheidsklachten hebben die zouden kunnen bijdragen aan een verhoogd risico op artrose.’
Daarom analyseerde ze de gegevens van een grote groep patiënten die verschillende bloedverdunners slikken. ‘We hebben de mensen die vitamine K-remmers slikken vergeleken met de mensen die andersoortige bloedverdunners gebruiken. In de groep gebruikers van vitamine K-remmers bleken de mensen met artrose veel vaker een knie- of heupprothese te krijgen. Ergo: in die groep was de artrose veel vaker en sneller tot het ernstigste stadium gekomen.’
Dinosaurussen
Artrose is de meest gehoorde medische klacht in de Nederlandse huisartspraktijk. Maar liefst 1 miljoen Nederlanders heeft er last van. Van Meurs: ‘En dat zijn alleen nog de geregistreerde gevallen. Er zijn ook genoeg mensen die niet eens worden doorverwezen omdat wordt gedacht dat er niets aan te doen is.’
Artrose is bovendien één van de oudste aandoening ter aarde. ‘Uit archeologisch onderzoek blijkt dat dinosaurussen er al last van hadden,’ illustreert Boer. ‘Mondiaal tikt de teller 240 miljoen patiënten aan. Je kunt zelfs stellen: de helft van alle 60-plussers heeft minimaal één gewricht dat is aangedaan door artrose. Het is echt een wereldwijd probleem.’
Pijnstillers
Van Meurs en Boer willen nu onderzoeken of vitamine K mogelijk kan worden ingezet als therapeutisch middel om het ontstaan van artrose te vertragen of zelfs te voorkomen. Boer: ‘Ook al is artrose een van de oudste aandoeningen ter wereld, er is geen geneesmiddel voor. Patiënten zijn aangewezen op pijnstillers, of komen op zeker moment in aanmerking voor een knie-of heupprothese. Voor handartrose is geen prothese beschikbaar. Artrose is een akelige aandoening die de kwaliteit van leven negatief beïnvloedt en bovendien vaak andere gezondheidsproblemen, zoals hart- en vaatziekten tot gevolg heeft doordat mensen minder mobiel worden.’
Het werven van geld voor deze vervolgstudie is wel een uitdaging, voorziet Van Meurs. ‘De farmaceutische industrie is sowieso niet geïnteresseerd. Vitamine K is gewoon bij de drogist verkrijgbaar. Maar ook gerenommeerde subsidiënten als NWO en ZonMw concentreren de studies vaak op geregistreerde geneesmiddelen.’
Overleg met arts
Het gaat in dit artikel om de middelen acenocoumarol (merknaam Sintrom®) en fenprocoumon (merknaam Marcoumar®). De onderzoekers beklemtonen dat het onverstandig is om zonder overleg met een behandelend arts te stoppen met medicatie. Benader dus altijd een behandelend arts voor advies en neem desnoods de link naar de publicatie over dit onderwerp mee.
De studie die nu is gepubliceerd werd gefinancierd door ReumaNederland.
