Wat gaat jullie team onderzoeken?
“We onderzoeken een nieuwe radionuclidetherapie bij prostaatkanker. Bij mannen is dit de meest voorkomende vorm van kanker. Jaarlijks overlijden zo’n 3.000 mannen aan deze ziekte. In dit experiment gaan we patiënten behandelen met Actinium-225 PSMA, een zogeheten alfastraler. Dit is een sterk radioactief atoom, dat naar verwachting de tumorcellen terugdringt. Maar zoals bekend, heeft iedere therapie tegen kanker bijwerkingen. Voordat een behandeling met Actinium-PSMA regulier wordt, moeten we eerst weten welke dosis we kunnen toedienen. De therapie moet veilig zijn, maar tegelijk goed haar werk doen. Dat is het doel van ons onderzoek, het is dus een dosisvindingstudie.
Omdat het een experimenteel geneesmiddel betreft, heeft het onderzoek plaats bij patiënten die zijn uitbehandeld. Zij hebben allen uitgezaaide prostaatkanker en zullen niet meer genezen. Maar het zou goed kunnen dat deze therapie ook hun levens zal verlengen en in kwaliteit zal verbeteren. Ervaringen in Duitsland wijzen daarop.”
Het doel is om de juiste dosis radionucliden te vinden
Hoe gaat de therapie in haar werk?
“Anders dan bij de radiotherapie, wordt in de nucleaire geneeskunde de patiënt van binnenuit bestraald. We maken feitelijk de patiënt radioactief. Bij deze tak van de geneeskunde spuiten we radionucliden, oftewel radioactieve deeltjes, via het infuus in het lichaam. Deze radionuclide koppelen we aan een klein eiwit, PSMA geheten, dat in zeer hoge concentratie bindt op de plekken waar kankercellen zich bevinden. Niet alleen in de tumor, maar ook in alle uitzaaiingen, of deze nu in organen, lymfeklieren of botten zitten. De radionucliden hechten zich aan de tumorcellen en maken dit radioactief.
Deze methodiek wordt al langer gebruikt bij het opsporen van kankercellen, dus in het stellen van de diagnose. Hierbij wordt de PSMA radioactief gemaakt met een licht radioactieve stof, zoals Gallium-68. Met een speciale camera zien we dan waar de tumorcellen zich bevinden. In de toekomst willen we de patiënten dus ook therapie aanbieden, in de hoop ze een langer en beter leven te bieden of misschien zelfs te genezen. Hierbij worden veel sterker radioactieve atomen – in het onderzoek dus Actinium-225 – in het lichaam gebracht om de tumorcellen te vernietigen. Zoals gezegd moet er eerst een zorgvuldige studie worden gedaan naar de juiste dosis. Dat is ons onderzoek.”
Nucleair geneeskundigen verwachten dat mannen met prostaatkanker veel baat hebben bij een nieuwe radionuclidetherapie.
Is het onderzoek al gestart?
“We zitten aan het eind van de voorbereiding. Je moet weten dat de alfastraler op deze manier nog in geen enkel Nederlands ziekenhuis wordt gebruikt. We hebben een heel nieuw laboratorium gebouwd en speciale apparatuur aangeschaft. Daarnaast moesten we de nodige vergunningen aanvragen. En zorgen voor een veilige opslag van het radioactieve afval. Als alles rond is, gaan we patiënten selecteren en benaderen. Dit worden er maximaal dertig.
De patiënten die deelnemen aan de studie, krijgen het middel tweemaal toegediend, met een tussenpoos van acht weken. Ze blijven één nacht in het ziekenhuis, waarin ze continu worden gemonitord en we enkele malen bloed en urine afnemen. Daarna komen ze nog regelmatig naar het Erasmus MC om te worden onderzocht. De eerste groep van drie patiënten krijgt een lichte dosis. Indien we bij één van hen toxische effecten, oftewel bijwerkingen, waarnemen, behandelen we drie nieuwe patiënten met dezelfde dosis. Als er geen bijwerkingen zijn, verhogen we de dosis. Op deze manier wordt uiteindelijk de optimale dosis vastgesteld.”
Wat zijn je verwachtingen?
“We weten dat de meeste bijwerkingen doorgaans optreden in de speekselklieren. Daar hoopt de PSMA zich van nature op, waardoor de speekselklieren ongewild bestraald worden. Dat kan heel vervelend zijn: een droge mond, nauwelijks speekselproductie, niet goed kunnen eten. Ook het beenmerg is een gevoelige plek. Maar we verwachten een dosis te kunnen bepalen, die hoog genoeg is om de kanker te bestrijden en waarbij de bijwerkingen acceptabel zijn. Als dit lukt, is het onderzoek geslaagd.
Uiteraard monitoren we ook de helende werking van de stoffen nauwlettend. De patiënten die deelnemen aan het onderzoek zijn niet meer te genezen, maar waarschijnlijk zal voor hen de levenskwaliteit verbeteren. Zoals ik zei, in Duitsland wordt Actinium-225 PSMA al gebruikt en zijn de resultaten heel goed.”
Maarten van der Weijden heeft het onderzoek gefinancierd met zijn Elfstedentocht
Je ontving bijzondere financiering!
“Ja, geweldig. Aanvankelijk zou ons onderzoek worden bekostigd door KWF Kankerbestrijding. Maar toen heeft Maarten van der Weijden het geadopteerd als één van de elf projecten in zijn Elfstedentocht. De tocht naar Franeker zwom hij voor ons! Maarten heeft het volledige bedrag van 600.000 euro bij elkaar gezwommen. Ongelooflijk! Samen met een patiënt ben ik tijdens de tocht naar Franeker gereisd. Hij heeft verteld over zijn ziekte, ik over het onderzoek. Dat was heel bijzonder om mee te maken.”
