Denise Eygendaal (54) wordt op 3 november 2023 officieel benoemd als hoogleraar Orthopedie aan het Erasmus MC. Ze is de eerste vrouwelijke professor op dit vakgebied. Maar daar gaat ze het niet over hebben in haar inaugurele rede. Ze zal de noodklok luiden. Want Nederland lijdt aan bewegingsarmoede. Er is sprake van een zit-epidemie. ‘Jaarlijks overlijden 6000 mensen door aandoeningen die een gevolg zijn van te veel zitten en te weinig bewegen’, zegt ze.
Sterk voor beweging
Eygendaal en haar afdeling Orthopedie en Sportgeneeskunde maken zich daarom sterk voor beweging. Om te beginnen voor de ruim 16.000 medewerkers van het Erasmus MC, die sinds kort worden aangemoedigd de trap te nemen, via grote stickers op de vloer bij de liften van het ziekenhuis.
De Gezondheidsraad heeft het uitgerekend: een volwassene moet 2,5 uur per week matig intensief bewegen om gezond te blijven, vertelt Eygendaal. ‘Daar hoef je echt niet voor naar de sportschool. Matig intensief betekent wandelen in een tempo van 5 km per uur. Of fietsen met 16 km per uur.’
8000 stappen
Die 10.000 stappen per dag waar je veel over hoort? Niet nodig, zegt Eygendaal. ‘8000 stappen is genoeg en al vanaf 2500 stappen per dag boek je gezondheidswinst. Met de fiets naar het werk, elke dag een lunchwandeling, lopend je boodschappen doen. Dat is genoeg om aan je dagelijkse portie beweging te komen. Die beweging moeten we met zijn allen weer in onze dagelijkse routine inbouwen.’
Op ongeveer alle onderdelen van je lichaam en je brein heeft voldoende beweging een positief effect. Eygendaal somt op: het gaat hoge bloeddruk tegen, vermindert de kans op herseninfarct, botontkalking en verschillende soorten kanker, het is goed voor het humeur, de vruchtbaarheid en het immuunsysteem. ‘Bewegen is eigenlijk goed voor alle orgaansystemen, en ook voor het bewegingsapparaat. Bewegen als Medicijn is in opkomst.’
Minder zitten
Haar oproep tot meer bewegen lardeert ze met wetenschappelijk bewijs. ‘Een groep mensen met obesitas werd in een studie in vier groepen ingedeeld. Eén groep deed niks, de tweede groep ging in de sportschool matig zware oefeningen doen, de derde groep deed in die sportschool een zware work-out en de vierde ging fietsen naar het werk. Uitkomst: de gezondheidswinst voor de laatste drie groepen was gelijk.’
‘Bewegen is goed voor alle orgaansystemen, en ook voor het bewegingsapparaat’
Nog meer cijfers: In 2022 voldeed gemiddeld slechts 44,3 procent van de Nederlanders aan de wekelijks 2,5 uur matig intensief bewegen-richtlijn van de Gezondheidsraad. Dat dramatisch lage gemiddelde wordt mede veroorzaakt door bewegingsarmoede bij 12- tot 17-jarigen, de game-generatie.
Meer tijd
55-plussers doen het namelijk best goed: 65 tot 70 procent beweegt voldoende. Dat heeft te maken met de eindigheid van het leven, denkt Eygendaal. ‘Dat je gaat denken: toch maar goed voor mezelf zorgen vanaf nu. En 55-plussers hebben meer tijd.’
Maar de categorie 19- tot 54-jarigen blijft achter. In een stedelijke regio als Rotterdam beweegt slechts 42 tot 50 procent voldoende. ‘Met name mensen tussen de 30 en de 50 blijven achter. Ze hebben jonge kinderen of zitten in de ‘sandwich-functie’: de kinderen wonen nog thuis maar ze doen ook mantelzorg voor hun ouders. En dan ook nog een baan. Wanneer ga je dan sporten?’
De crux is om bewegen in te bouwen in je dagelijkse routine, raadt Eygendaal aan. ‘Breng de kinderen niet met de auto naar school, maar met de bakfiets. Dat vergt misschien wel wat flexibiliteit van een werkgever. Die moet het goed vinden dat jij iets later begint, omdat je nog even de bakfiets thuis zet als je in een dorp woont en met de auto naar je werk moet. Ik besef: het is een complex vraagstuk. Het is daarom goed dat de bewegingsarmoede inmiddels bij veertien ministeries op de agenda staat.’
Bullets
Ook dokters kunnen een steentje bijdragen aan de mobilisering van Nederland, waarmee ze dan meteen ook zichzelf helpen. Patiënten die voldoende bewegen blijven immers vaker weg uit het ziekenhuis. ‘In het elektronisch patiëntendossier zitten een paar van die handige bullets waar de dokter altijd naar moet vragen: gebruikt u bloedverdunners, bent u ergens allergisch voor, rookt, drinkt u of gebruikt u drugs? Daar moet een bullet bij: hoeveel beweegt u?’
Artsen mogen hun patiënten dan zeker ook aanmoedigen om te bewegen, vindt Eygendaal. Net zoals ze hun patiënten adviseren te stoppen met roken. ‘Bij voorkeur meet de arts dan op dat moment hoe fit de patiënt is, en herhaalt dat het jaar erop om te zien of de conditie is verbeterd. Op die manier veranker je het bewegingsprofiel van de patiënt in het behandelplan. Aanmoediging door zorgverleners is essentieel. Met name 65-plussers staan ervoor open.’
Wearable
En zo heeft ze meer dromen: iedere Nederlander krijgt een gepersonaliseerde wearable, die bijhoudt hoeveel de drager beweegt en die een seintje geeft als het tijd is om uit de stoel te komen. Wandelclubs schieten als paddenstoelen uit de grond en organiseren een paar keer per week een wandeling waarbij wijkbewoners kunnen aansluiten. Er komt een kunstroute in het Erasmus MC, zodat patiënten, bezoekers en medewerkers een loopje kunnen doen langs bezienswaardigheden en de daktuinen in het ziekenhuis.
Hoe zit het eigenlijk met de beweging van Eygendaal zelf? ‘Ik word blij van bewegen. Dat is in mijn familie bijna genetisch bepaald. Mijn grootmoeder heeft tot op haar 85e getennist en mijn moeder van 92 zwemt nog steeds. Ik ging dus als kind al gewoon tennissen en zwemmen in navolging van mijn moeder en grootmoeder. Mijn dochter zwemt vijf keer per week en mijn zoon tennist vijf keer per week. Jong geleerd is oud gedaan.’
Denise Eygendaal op de fiets
Ze vervolgt: ‘Ik word murw van de hele dag zitten. Ik pak daarom ook altijd de trap als ik naar het toilet ga. Dan ga ik twee verdiepingen hoger of lager. En als ik een gesprek moet voeren met iemand, loop ik graag even het park in, dat achter het ziekenhuis ligt. Als je dat prachtige park niet gebruikt om even in beweging te komen, doe je jezelf tekort.’
