Roland Kanaar is hoofd van de afdeling Moleculaire Genetica van het Erasmus MC. Een plek die op het eerste gezicht niet heel veel te maken heeft met kanker. Toch reikte de impact van de ontdekkingen die in zijn lab werden gedaan tot aan de spreekkamers van het Erasmus MC Kanker Instituut.
Voor Kanaar en zijn team staat een fundamentele vraag centraal: hoe repareren cellen schade aan het DNA? Het antwoord op die vraag bleek relevant voor patiënten met een zeldzame vorm van kanker. Bij hen zit een mutatie in BRCA: een DNA-reparatie-gen. Door de mutatie werkt de moleculaire DNA-reparatiemachine niet meer. Deze kankercellen vallen daarom terug op een back-up reparatiemechanisme. Dat is een zwakke plek, redeneerde Kanaar. Want er bestaan medicijnen genaamd PARP-remmers die ook het reservemechanisme uitschakelen, waardoor fouten in het DNA zich opstapelen en de kankercel doodgaat.
Reparatiemachine kapot
Maar zouden deze medicijnen niet meer mensen kunnen helpen dan alleen de patiënten met een zeldzame BRCA-mutatie, vroegen Kanaar en zijn team zich af. Er zijn – naast BRCA – immers meer onderdelen van de reparatiemachine die kapot kunnen zijn. Kanaar en zijn team ontwikkelden een laboratoriumtest die kan meten of in een tumorcel het DNA-reparatiemechanisme nog functioneert. Is dat niet het geval? Dan zou de patiënt baat kunnen hebben bij PARP-remmers.
Uit een eerste studie bleek dat tot maar liefst een derde van de kankerpatiënten met uitgezaaide ziekte baat zou moeten hebben bij de PARP-remmers. De effectiviteit van de test om het functioneren van de DNA-reparatiemachine te meten, wordt inmiddels vastgesteld in het Erasmus MC Kanker Instituut bij patiënten in de kliniek.
Fundamentele pijnlijn vullen
Dit alles was niet mogelijk geweest zonder fundamenteel onderzoek, benadrukt Kanaar. ‘Zonder fundamentele kennis over hoe DNA-reparatie werkt, hadden we de test niet kunnen ontwikkelen.’ Hij doet daarom een oproep. ‘Blijf de pijplijn vullen met ongebonden nieuwsgierigheids-gedreven experimenten. Je weet vooraf nooit welke, maar een aantal experimenten gaat het verschil maken voor patiënten.’
Kanaar leidt tevens een onderzoeksgroep in het Oncode Institute.
Josephine Nefkens Prijs
De Josephine Nefkens prijs is in 1998 ingesteld door Harry Nefkens tijdens de opening van het Josephine Nefkens Instituut van het Erasmus MC. De driejaarlijkse prijs is bestemd voor een actief wetenschapper in het Nederlandse taalgebied die uitmuntend kankeronderzoek heeft verricht. De prijs bestaat uit 100.000 euro die de ontvanger naar eigen inzicht mag besteden aan kankeronderzoek.
De livestream van de prijsuitreiking is hier terug te kijken.
Meer informatie vindt u op de website van de Josephine Nefkensprijs.
