Tumororganoïden zijn niet nieuw, maar Van Tienderen wist galwegkanker beter na te bootsen in het laboratorium door galwegorganoïden te kweken in hun tumoromgeving. En dat is een bijzondere stap voorwaarts voor artsen en wetenschappers die galwegkanker al decennia lang proberen te doorgronden.
Matrix
‘Onderzoek naar galwegkanker richtte zich tot voor kort puur op de tumorcellen, maar we weten inmiddels dat ook de directe omgeving van de tumorcellen een belangrijke rol speelt’, legt Van Tienderen uit. ‘Die omgeving omvat naast andere niet-tumorcellen ook de zogenaamde extracellulaire matrix van de tumor. Je kunt die matrix zien als het casco van de tumor. De matrix geeft de tumor een soort beschermende laag.’
Die matrixstructuur waarin de kankercellen zich bevinden, blijkt de kankercellen aan te sturen, vertelt hij. ‘Er vindt interactie plaats tussen de tumorcellen en de matrix. En de matrix is belangrijk voor de gevoeligheid voor chemokuren of andere behandelingen: hoe dichter het matrixweefsel, hoe beter het de kanker beschermt tegen de chemotherapie.’
Longweefsel
Van Tienderen zag in het lab dat galwegkankercellen, als ze in een gezonde extracellulaire matrix worden gekweekt, opnieuw zo’n beschermende matrix gaan aanleggen. Ook ontdekte hij dat galwegkankercellen in het ene weefsel makkelijker groeien dan in het andere. Al verschilt dat per patiënt. ‘In een matrix die is gemaakt van longweefsel lijkt de tumor sneller te groeien dan bijvoorbeeld in een lymfekliermatrix.’
Van Tienderen deed zijn onderzoek in het Laboratorium Experimentele Transplantatie en Intestinale Chirurgie (LETIS) van de afdeling Heelkunde. Daar wordt ook gewerkt aan het decellulariseren van complete levers voor lever tissue engineering.
Levers – en galwegen – worden er ontdaan van alle cellen die de lever laten functioneren, totdat alleen de matrix, het casco overblijft. Vervolgens probeert men met menselijke stamcellen weer een lever op te bouwen. Ook bij dit proces is gebleken dat de matrix een belangrijke rol speelt bij de vorming van stamcellen tot levercellen.
Deze kennis en techniek gebruikte Van Tienderen ook om zijn mini-galwegtumoren na te bootsen. Hij gebruikte daarvoor tumorweefsel van patiënten met galwegkanker. ‘Dat maakt dit onderzoek zo bijzonder. Fundamenteel en translationeel onderzoek komen samen omdat we gebruik maken van het materiaal van patiënten.’
Doorgronden
Van Tienderen erkent dat patiënten met galwegkanker nog niet direct kunnen profiteren van zijn ontdekkingen. ‘Ik denk dat het maken van dit tumormodel vooral een stap vooruit is in het leren doorgronden van galwegkanker. De techniek kan ook worden toegepast op alvleesklierkanker, een andere agressieve kankersoort met een vergelijkbare slechte prognose.’
De onderzoeker hoopt dat op zijn studie wordt voortgeborduurd en dat het over enkele jaren mogelijk zal zijn om uit het tumorweefsel van patiënten deze minitumoren in een kweekbakje te maken. ‘Daar kun je dan medicatietests op doen. Op de tumor van patiënt A pas je bijvoorbeeld chemotherapie X toe, bij het model van patiënt B werkt chemotherapie Z beter. Op die manier komt personalized medicine dichterbij.’
