Al jaren oefenen artsen en studenten in het Erasmus MC operaties op 3D-geprinte botten van het oor. ‘Die zijn afkomstig van één ontwerp, want het vervaardigen ervan was altijd arbeidsintensief,’ vertelt KNO-arts Hylke van der Toom. Op de geprinte botten brachten de artsen vervolgens handmatig met verf de belangrijkste zenuwen en aders aan om de oefenoperatie zo echt mogelijk te maken.
Sinds kort is dat niet meer nodig. Samen met masterstudenten van de TU Delft ontwikkelden KNO-arts Mick Metselaar en klinisch technoloog Bart Cornelissen met artificiële intelligentie nieuwe software voor het printen van een gekleurd 3D-mastoïd, zoals het bot achter het oor heet. ‘De techniek is inmiddels zo ver dat wij nu van elke patiënt het mastoïd met iemands specifieke eigenschappen kunnen laten printen’, aldus Metselaar. Dat gebeurt bij de afdeling Experimentele Medische Instrumentatie in het Erasmus MC.
Persoonlijk
En die innovatie tilt complexe persoonlijke patiëntenzorg naar een hoger plan, volgens de artsen. Van der Toom is bedreven in het opereren van een cholesteatoom. Bij deze agressieve vorm van een chronische middenoorontsteking groeit het trommelvlies in het oor naar binnen door dode huidcellen die zich ophopen. Maar bij patiënt Joris Jutte ging het om een zeldzame aangeboren variant op een uitzonderlijke plek vlakbij zijn hersenen.
Een cholesteatoom moet altijd operatief worden verwijderd. En dat kan op verschillende manieren: door het bot achter het oor, voor het oor of via de schedel. De beste operatietechniek bepalen de artsen meestal op basis van de CT-scan van de patiënt. ‘Door de uitzonderlijke locatie van de afwijking bij Joris Jutte was dit nu lastig’, aldus Van der Toom. Het geprinte 3D-bot van Juttes mastoïd verandert dit.
Verrassingen
Onlangs opereerde de KNO-arts Jutte, want de langzaam groeiende cholesteatoom maakte zijn oor van binnenuit kapot. Voor het eerst liet Van der Toom dit mastoïd met ontsteking en al voor de operatie printen om het verwijderen ervan te kunnen oefenen. De benadering achter het oor zou namelijk misschien niet de beste techniek zijn. Op dit moment is het Erasmus MC het enige ziekenhuis in Nederland waar dit kan.
Van der Toom kwam dankzij het op maat geprinte 3D-bot tijdens de operatie niet voor verrassingen te staan. ‘Door te oefenen voorkom ik dat ik tijdens de operatie moet stoppen omdat toch blijkt dat we niet de juiste benadering hebben gekozen. Dat zorgt voor minder spanning en een beter resultaat. Bovendien kon ik patiënt Jutte op deze manier vooraf beter informeren over de operatie en het te verwachten herstel’, besluit Van der Toom.
Enthousiast
Jutte is enthousiast dat hij de eerste patiënt is bij wie deze techniek wordt gebruikt. Door de cholesteatoom heeft hij gehoorverlies. Ook kampt hij al zijn hele leven met oorontstekingen. ‘Als kind wilde ik geen water in mijn oor met douchen of zwemmen, anders was de kans groot dat ik een oorontsteking zou krijgen. Je leert ermee omgaan, maar het is wel vervelend.’
Vorig jaar besloot Jutte zich verder te laten onderzoeken. Na scans van zijn oor werd de cholesteatoom ontdekt. ‘Die ontstekingen was ik beu en het is goed dat er iets is gevonden, want het kan ook een hersenvliesontsteking veroorzaken.’ Dat de dokter zijn complexe operatie vooraf kon oefenen, ziet Jutte als mooie stap vooruit voor de wetenschap en de patiënt.
Complexe zorg
Als universitair medisch centrum richt het Erasmus MC zich op patiënten die complexe zorg nodig hebben en op patiënten met een zeldzame aandoening. Voor die patiënten beschikken wij over de specifieke expertise en voorzieningen. Zoals beschreven in Koers28, de strategie van het Erasmus MC.
