De moderne mens heeft tussen de 1 en 6 procent van het DNA van de Neanderthaler geërfd. Sommige van deze Neanderthalergenen beschermen tegen virale infecties, terwijl andere samenhangen met auto-immuunziekten. Dit blijkt uit onderzoek van hoogleraar immunologie prof. dr. Martin van Hagen van het Erasmus MC, gepubliceerd in Asian Pacific Journal of Allergy and Immunology.
Van Hagen onderzocht of genetische varianten met sterke nadelige effecten op de functie van het immuunsysteem mogelijk hebben bijgedragen aan het uitsterven van de Neanderthalers, zo’n 40.000 jaar geleden.
De onderzoekers identificeerden bij verschillende Neanderthaler-soorten 39 varianten in genen die samenhangen met het immuunsysteem. Twee varianten in het UNC13D-gen en één variant in het MOGS-gen waren aanwezig bij alle groepen Neanderthalers. Van defecten in UNC13D is bekend dat zij een ernstige en vaak fatale ziekte veroorzaken, genaamd hemafagocytose. Varianten in MOGS worden in verband gebracht met defecten in het immuunsysteem die de gevoeligheid voor infecties vergroten.
Hemofagocytose
Blootstelling aan nieuwe door Homo sapiens meegebrachte bacteriën en virussen hebben bij de Neanderthalers waarschijnlijk een zeer ernstige ontstekingsreactie teweeggebracht, met hemofagocytose waarbij de eigen bloedcellen van de patiënt elkaar opeten. Dit gaat gepaard met heel veel schade aan de organen. ‘Patiënten met hemofagocytose overlijden heel vaak, ook tegenwoordig’, aldus Van Hagen.
Hoewel de exacte impact van gen-varianten verder moet worden opgehelderd, denken Van Hagen en collega’s dat deze kunnen hebben geleid tot een verhoogde vatbaarheid voor ernstige ziekten. En zo hebben kunnen bijgedragen aan het uitsterven van Neanderthalers na blootstelling aan specifieke infecties, afkomstig van Homo sapiens, die er zelf genetisch minder gevoelig voor waren.
Immuunsysteem
Begrip van de oorzaken van het uitsterven van de Neanderthalers kan bijdragen aan een beter begrip van de evolutie van het immuunsysteem en de interactie met de omgeving, stelt Van Hagen. En tot potentiele nieuwe behandelingsopties voor infecties en immuungerelateerde ziekten. Daarnaast kan de vermenging met Neanderthalers ook gevolgen hebben gehad voor onze kwetsbaarheid voor bepaalde ziekten. Bepaalde genen die afkomstig zijn van Neanderthalers zijn geassocieerd met een verhoogd risico op allergieën en auto-immuunziekten.
‘Misschien zitten we ook op het juiste spoor om te onderzoeken waarom sommige mensen veel meer last hebben van covid dan anderen. Mogelijk zitten daar geërfde aspecten aan van hoe het immuunsysteem actief ingrijpt op de besmetting met een coronavirus. Coronavirussen bestaan al heel lang, en ook Neanderthalers werden ermee besmet via vleermuizen in de grotten die ze bewoonden’, zegt Van Hagen.
