Opïoden, zoals oxycodon en tramadol, worden regelmatig voorgeschreven aan patiënten met acute rugpijn, pijn in nek of schouder. Tot verdriet van professor Bart Koes, epidemioloog en hoogleraar huisartsgeneeskunde in het Erasmus MC.
Koes toont met collega’s van de Universiteit van Sydney uit Australië aan dat de opioïden niet effectiever zijn dan een placebopil bij acute nek- en rugpijn. Ze publiceren hun gerandomiseerde gecontroleerde studie in The Lancet. Koes: ‘Opioïden bij nek- en rugpijn helpen niet en zijn zelfs schadelijk. De pillen zijn verslavend en hebben nare bijwerkingen.’
Placebopillen
De onderzoekers verdeelden bijna 350 patiënten die korter dan 12 weken last hadden van nek- en rugpijn in twee groepen. De ene helft kreeg opioïden voorgeschreven (oxycodon en naloxon), de andere groep kreeg identiek uitziende placebopillen. Patienten met een aanwijsbare oorzaak voor de pijn, zoals een hernia, ontsteking of botbreuk, werden uitgesloten van deelname.
Na zes weken was er geen verschil in pijnbeleving in beide groepen. Na een jaar was er zelfs een klein verschil in het voordeel van de placebogroep. Een derde van de patiënten die opioïden gebruikten had last van ten minste één bijwerking, zoals constipatie. Maar ook van misselijkheid en braken.
Hoogleraar Bart Koes. Fotograaf: Esther Morren.
Miljoen recepten
Zo’n 2 miljoen Nederlanders heeft wel eens last van nek- en rugklachten. Jaarlijks krijgen ongeveer een miljoen Nederlanders een recept voor een opioïde. Artsen schrijven de pijnstiller bijvoorbeeld voor na operaties, bij kankerbehandelingen en als verdovend middel in de laatste levensfase.
Voor chronische rugpijn was al bekend dat opioïden weinig doen. Nu blijkt dus dat voor acute nek- en rugpijn hetzelfde geldt.
Blijf in beweging
Dat pijnstilling bij rug- en nekpijn niet werkt, komt volgens Koes waarschijnlijk door de complexiteit van pijnbeleving. ‘Je kunt om allerlei redenen pijn hebben, die niet allemaal lichamelijk zijn. Vaak spelen ook mentale en omgevingsfactoren ook mee. We noemen dat het biopsychosociale model. Denk bijvoorbeeld aan stress: daartegen werkt een opiaat niet.’
Ga wandelen, fietsen of zwemmen. Blijf actief. Hiervan is wel bewezen dat het werkt.
Koes adviseert patiënten met rugpijn of nekpijn om in beweging te blijven. ‘Ga wandelen, fietsen of zwemmen. Blijf actief, eventueel met hulp van een fysiotherapeut. Hiervan is wel bewezen dat het werkt. Meestal nemen de klachten vanzelf af binnen enkele weken tot drie maanden.’
Geen indicatie
Aan artsen geeft Koes mee: ‘Schenk aandacht aan niet-medicamenteuze behandelingen, waarvan is bewezen dat ze helpen. Schrijf opioïden alleen kortdurend voor, hooguit een week én met een einddatum.’ Verder roept hij beleidsmakers op om in de richtlijnen voor de behandeling van acute nek- en rugpijn te vermelden dat deze klachten geen indicatie zijn voor een opioïde.
