Bevolkingsonderzoek

Lessen van 20 jaar Generation R

Het onderzoek Generation R naar de gezondheid en ontwikkeling van duizenden opgroeiende kinderen in Rotterdam bestaat 20 jaar. Hoogleraar Kindergeneeskunde en onderzoeksleider Vincent Jaddoe blikt terug en vooruit. ‘De eerste 1000 dagen in het leven zijn cruciaal voor de gezondheid.’

Deel
10 likes
Leestijd 8 min
VincentJaddoe01
Onderzoeksleider prof.dr. Vincent Jaddoe

Meer dan 7000 kinderen doen al 20 jaar mee aan het Generation R-onderzoek van het Erasmus MC. De deelnemers begonnen aan het onderzoek als foetus, later kwamen ze als baby en kleuter vaak langs en als kind en tiener één keer in de vier jaar voor allerlei onderzoeken naar het onderzoekscentrum van Generation R. Inmiddels zijn het jongvolwassenen die zelf vragen beantwoorden over hun fysieke, mentale en sociale gezondheid.

‘De eerste keer vond ik heel spannend’

Lisa van 17 jaar doet al haar hele leven mee aan Generation R. ‘Het is heel interessant. Je doet heel veel testjes en zelfs een hersenscan. Het is ongelofelijk hoeveel je daarop kunt zien.’

De fitnesstest op de fiets vindt ze het leukst. ‘Dan wordt mijn hartslag gemeten en moet ik flink doorademen. De eerste keer in de MRI vond ik heel spannend. Ik was toen negen jaar en wist niet precies wat ik kon verwachten. Het is een grote buis die veel lawaai maakt. Je moet lang stilliggen. Maar ik kon de film Bambi kijken, radio luisteren en de lichtkleur van de kamer aanpassen in turquoise.

Ik zie altijd een beetje op tegen het bloedprikken, maar dat is meestal snel voorbij. Na afloop staan de uitslagen in een boekje. Tijdens corona heb ik vragenlijsten ingevuld, het onderzoekscentrum was toen dicht. Ik rook niet, maar drink op een feestje wel eens een biertje.

Later wil ik iets met kinderen doen in de zorg. Misschien wel in het ziekenhuis, op school of de buitenschoolse opvang. Dat weet ik weet nog niet precies.’Deelnemer Lisa met moeder en zus

Bij Generation R zijn meer dan 150 onderzoekers betrokken van 20 verschillende afdelingen van het Erasmus MC. De resultaten verschenen in meer dan 1200 wetenschappelijke publicaties die wereldwijd worden gelezen. ‘Het zegt iets over de deelnemers van het onderzoek en de waarde die het Erasmus MC, maar ook de partners zoals de Erasmus Universiteit en Gemeente Rotterdam, hechten aan het verzamelen van deze data’, zegt hoogleraar Kindergeneeskunde en onderzoeksleider Vincent Jaddoe.

1000 dagen

Generation R is een prospectief onderzoek. Jaddoe: ‘We volgen de deelnemers over de tijd en kijken wat de invloeden vroeg in het leven zijn op hoe het kind later functioneert in de samenleving. Welke rol spelen bijvoorbeeld genen, opvoeding en leefstijl? Uiteindelijk willen we dat ieder kind zich optimaal kan ontwikkelen. We proberen in kaart te brengen wat hiervoor nodig is.’ Centraal staat de vraag: waarom ontwikkelt het ene kind zich optimaal en het andere niet?
Deze vraag is na 20 jaar voor een deel te beantwoorden. ‘We hebben geleerd dat de allereerste fase van het leven, ook wel de eerste 1000 dagen, cruciaal is. In die periode gaat de ontwikkeling super snel. Van een eicel en zaadcel die samensmelten naar een 2-jarige die die loopt, rent, springt en emoties heeft.’

Programma’s

Dit inzicht heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan verschillende programma’s zoals: een kansrijke start. Dit actieprogramma van de overheid richt zich op de zorg en ondersteuning aan kwetsbare gezinnen in eerste 1000 dagen. Maar ook tot Generation R Next: een nieuw cohort dat in 2017 is gestart, waarin onderzoekers inzichten van Generation R in de praktijk brengen. In het najaar van 2023 starten zij met voedings- en leefstijladvies aan willekeurige toekomstige ouders met de vraag of ze zo de eerste 1000 dagen positief kunnen beïnvloeden. Ook verwacht Jaddoe veel van het nieuwe convergentieprogramma ‘Healthy Start’. Hierin proberen wetenschappers van de TU Delft en de Erasmus Universiteit met elkaar antwoord te geven op de vraag: Hoe kan de ongelijke startpositie van kinderen worden overbrugd?

Jaddoe en zijn collega’s ontdekten ook dat risicofactoren die invloed hebben op de ontwikkeling vaak clusteren. ‘Het idee dat één risicofactor alles bepaalt hebben we losgelaten, en terecht. Als voorbeeld, mensen die te zwaar zijn, hebben een aanzienlijk hogere kans dat ze roken, alcohol drinken en geen foliumzuur gebruiken. Ze doen dikwijls laat een beroep op de zorg, hebben vaker financiële problemen en maken regelmatig andere schoolkeuzes voor hun kinderen.’

Jaddoe benadrukt dat de hele vroege fase in het leven niet allesbepalend is. ‘Het begint met de genetische aanleg, bijvoorbeeld of een kind vatbaar is voor verslaving aan alcohol of roken. Daarbij komt wat er gebeurt in de eerste 1000 dagen en daarna. Worden kinderen voorgelezen? Of kijken ze veel televisie? Bij welke gezinnen bepalen ouders wat er gebeurt en welke jongeren hebben de veerkracht om andere keuzes te maken, ook als het om hun opleiding gaat? Dat is belangrijk om in kaart te brengen.’

Deelnemer Storm krijgt een 3D-foto.

Op de vraag welke invloed corona heeft gehad is Jaddoe resoluut. ‘De pandemie heeft het leven voor ouders, kinderen en jongeren moeilijker gemaakt. Dit heeft ook voor het onderzoek gevolgen gehad. We zijn deelnemers kwijtgeraakt. De jongeren zaten voor een deel in de pubertijd en moesten zelf beslissen of zij nog mee wilden doen. Tijdens de lockdown lag het onderzoek in het onderzoekscentrum van Generation R enige tijd stil. De kortetermijneffecten van corona zijn bekend. Jongeren waren vaker eenzaam. Het effect van blootstelling aan corona op 16, 17 of 18-jarige leeftijd op schoolprestaties op de langere termijn kunnen we pas later bestuderen.’

Wat maakt dat zij wel of niet goed in de samenleving kunnen participeren?

Nu de jongeren volwassen worden, dient de vraag zich aan: Wat maakt dat zij wel of niet goed in de samenleving kunnen participeren? Daarom gaat Generation R komende jaren focussen op schoolprestaties, opleiding en welzijn. ‘We zijn ons ervan bewust dat hun hersenontwikkeling hierop van invloed is. Leefstijlfactoren van ouders hebben invloed gehad op hun in de eerste 1000 dagen, ook de hersenen. Die effecten zien we terug op de eerste MRI-scans van de negenjarigen. Met de vervolgscans hopen we zicht te krijgen op die ontwikkeling en de gevolgen als de jongeren straks 20 jaar of misschien zelfs wel 30 jaar zijn. Dus we kunnen nog even vooruit!

Highlights

Gehoorschade

Onlangs was opnieuw in het nieuws dat 1 op de 7 kinderen gehoorschade op heeft op tienjarige leeftijd. Dit is in 2018 gemeten bij de kinderen, voordat ze zijn blootgesteld aan harde muziek in clubs. Bekend is dat gehoorschade oploopt gedurende het leven. Generation R wil weten: in hoeverre belemmert deze schade de schoolprestaties van deelnemers. Welke consequenties heeft dit voor de toekomstige arbeidsparticipatie van de jeugd?

Bijziendheid

Een kwart van de dertienjarigen is bijziend. Dat blijkt uit onderzoek van Generation R onder leiding van prof. Caroline Klaver. Koningin Maxima bracht onlangs nog een bezoek aan het Erasmus MC voor een campagne, omdat bijziendheid een steeds groter probleem wordt in Nederland.

Senaida doet een oogscan.

Overgewicht

1 op de 3 deelnemers is te zwaar en dat aantal loopt op. Generation R zoekt uit wat de effecten en verschillen zijn tussen de betrokken etnische groepen. Met name kinderen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond zijn te zwaar. Maar kinderen met een Surinaams Hindoestaanse achtergrond met een lagere BMI hebben een ongunstiger vetverdeling. Kinderen die na de geboorte snel groeien, worden te zwaar als tiener. Maar het is niet zo dat elk kind dat te zwaar is als kleuter ook overgewicht heeft op latere leeftijd.

Wil je meer weten over de eerste 1000 dagen?
Vincent Jaddoe is één van de sprekers tijdens Lof der Geneeskunst, de jaarlijkse gratis publiekslezing van het Erasmus MC.

Nieuwsgierig hoe een dag in het onderzoekscentrum van Generation R eruit ziet?
Lees dan deze reportage van NRC: de baby van toen beslist nu zélf of ze meedoet.

Lees ook