Foto: Shutterstock
Het was een schok, de ontdekking dat zelfs jonge kinderen van een jaar of tien al regelmatig schade aan hun gehoor hebben, waarschijnlijk veroorzaakt door lawaai. KNO-arts Marc van der Schroeff had het niet verwacht en wil er wat aan doen. Maar eerst gaat hij goed uitzoeken hoe het nou zit.
Wat ga je onderzoeken?
“We nemen aan dat de kinderen van nu meer blootgesteld zijn aan lawaai, zoals muziek en filmpjes op de mobiele telefoon of tablet. Maar ook door de digitalisering van het onderwijs. Kinderen krijgen tegenwoordig vaak een koptelefoon op en gaan dan aan het werk in de klas.
Het is bekend dat harde geluiden slecht zijn. Militairen en orkestleden hebben daar vaak last van. Ze krijgen door blootstelling aan lawaai last van oorsuizen of een piep in hun oor (tinnitus). De schade is blijvend en stapelt zich op.
Wat ontbreekt is het bewijs. En dat is wel nodig om te weten hoe erg het is en wat je er aan kunt doen. We hopen dat beter in beeld te krijgen. Hoe? Door regelmatig gehoortesten af te nemen bij de kinderen die we via Generation R volgen.”
Waarom is dit een probleem?
“Op het spreekuur zien we veel kinderen met ernstige gehoorproblemen. Ze zijn slechthorend of doof. Dit heeft grote gevolgen voor hun ontwikkeling, de ontwikkeling van hun spraak en taal en uiteindelijk ook voor hun kansen op de arbeidsmarkt.
Maar ook milder gehoorverlies kan tot problemen leiden. Goed meekomen in de klas wordt moeilijker, net als je veilig in het verkeer bewegen. Kinderen die lawaaischade hebben, zoals dit type schade aan het gehoor heet, hebben daar niet meteen last van. Maar de verwachting is wel dat ze op volwassen leeftijd klachten krijgen. Ze hebben een achterstand ten opzichte van mensen van eerdere generaties, die veel minder in aanraking kwamen met dit soort geluiden.”
Wanneer leidt lawaai tot schade?
“Dat hangt af van het volume. Hoe hard staat het? Maar ook van de duur van de blootstelling, dus hoe lang hoor je het.”
Hoe gaat het onderzoek in zijn werk?
“We volgen kinderen uit Rotterdam en meten op verschillende momenten in hun leven hoe goed ze horen. Te beginnen als ze tien jaar zijn. Dit herhalen we als ze dertien zijn en zo verder. Ook hebben we een app die we op de smartphone van de kinderen installeren. Deze meet precies wat er voor geluid uit de telefoon komt en hoe hard dat is. Zo kunnen we de resultaten van de gehoortesten koppelen aan de blootstelling. Dat is nog niet eerder gedaan. Natuurlijk zijn er ook nog andere bronnen van geluid, zoals tv, tablet of bioscoop. Je meet dus niet alles, maar wel een flink deel van de zogeheten exposure.”
De kinderen zijn al getest toen ze tien waren. Wat kwam daar uit?
“Toen we de kinderen van tien gingen testen, dachten we dat er nog vrij weinig aan de hand zou zijn. Je verwacht dat kinderen pas als ze in de puberteit komen veel aan geluid worden blootgesteld. Wat bleek? Ook de kinderen van tien hadden al gehoorschade. Een op de twaalf, 8%, had al een gehoor dat niet meer normaal was. Dat was meer dan verwacht.
Aan de resultaten van de meting kun je ook zien om wat voor soort schade het gaat. Als kinderen lawaaischade hebben, horen ze bepaalde tonen minder goed, vooral de hoge. Dit bleek al bij een op de zeven kinderen het geval te zijn.”
Hoe kun je kinderen en jongeren bewust maken van de gevaren van hard geluid op smartphone, tablet en dergelijke?
“Dat is een uitdaging. Als je als tiener een biertje drinkt, merk je meteen wat het voor effect heeft. Met lawaai werkt het anders. Misschien hoor je tijdelijk een piep. Maar de echte problemen merk je pas veel later. Het wordt dus best een moeilijke boodschap.
Er zijn lessen op basisscholen, om kinderen van groep acht bewust te maken. Of die lessen echt effect hebben, weten we nog niet. Met mijn onderzoek hoop ik dat te achterhalen. Misschien komen we dan tot een andere aanpak.”
Ligt er niet ook een rol voor de amusementsindustrie of voor de overheid?
“Ja, dat lijkt me wel. Er zijn richtlijnen, maar mijn indruk is dat het geluid vaak toch te hard gaat. In het café, bij concerten of in de bioscoop. Ook zo raar, soms kom je op een feestje en dan krijg je bij binnenkomst al oordoppen. Dus het is bekend dat het geluid veel te hard staat. Dan denk ik: waarom kan de volumeknop niet gewoon wat lager? Kunnen we allemaal onze oordoppen weer uitdoen.”
Wat voor effecten heeft een slechter gehoor op den duur?
“Behalve het gehoorverlies zelf, en klachten zoals oorsuizen, zijn er ook veel indirecte gevolgen. Je positie op de arbeidsmarkt kan eronder lijden. Maar ook sociaal isolement ligt op de loer. En op latere leeftijd cognitieve achteruitgang. Want als je minder contact hebt met je omgeving zijn je hersenen minder actief en gaan de prestaties achteruit. Het jammere is dat die gehoorschade voorkomen had kunnen worden, maar daarvoor is het dan al te laat.”
Is lawaai in de omgeving ook slecht voor ons gehoor?
“Zoals een vliegtuig dat opstijgt, een langs scheurende brommer? Dat hoor je maar kort, dus dan valt de schade mee. Wat weer wel zo is, als je gehoor al verslechterd is, klinkt alles even hard. Harde geluiden klinken naarder. Je verliest het vermogen om geluiden te dempen en je te concentreren op de geluiden die je wel wil horen, bijvoorbeeld bij een gesprek in een rumoerig café.
Kinderen met een minder goed gehoor hebben daardoor vermoedelijk meer energie nodig om te verstaan wat de leerkracht vertelt. Dat gaat ten koste van de energie om een toets te maken of lesstof op te nemen.”
Waarom is het zo moeilijk schade aan het gehoor te repareren?
“Alles wat mechanisch is, is te repareren. Een botje dat niet goed zit, een verkeerde vorm. Maar het slakkenhuis of de gehoorzenuw kunnen we niet herstellen. Wat stuk is, is stuk. Alleen als iemand echt helemaal doof is, is een implantaat mogelijk. Een zogeheten cochleair implantaat. Dan kun je weer horen, maar wel op een kunstmatige manier.
Op termijn komen er waarschijnlijk wel mogelijkheden bij voor behandeling, met stamcellen. Maar dat kan nog wel tientallen jaren duren, verwacht ik.”
Let je bij je eigen kinderen extra op hun oren?
“Ik waarschuw ze niet te veel. Ze zijn ook nog vrij jong. Maar ik let er wel op, ik ga ze zeker proberen bij te brengen dat te veel lawaai slecht is. En ook op school bemoei ik me er mee. Als er een kerstviering is, informeer ik wel even hoe hard de muziek gaat.”
Luisterde je zelf als kind veel naar lawaaiige muziek?
“Dat viel mee, ik was behoorlijk braaf. Vanaf mijn vijftiende ging ik veel stappen met vrienden. We woonden in Bilthoven en dan gingen we op de fiets naar Utrecht. Ik heb het idee dat de muziek toen minder hard stond dan nu, maar of dat echt klopt? Ik had ook een walkman. Maar smartphones waren er nog niet.”
Wat is je droom?
“Ik hoop dat het lukt bewijs te vinden voor het vermoeden dat de zorgen om het gehoor van kinderen kloppen. En dat we daardoor ziektelast in de toekomst kunnen voorkomen. Mijn taak zie ik vooral daar in, om dat op een goede manier te onderzoeken.”
Foto: Hennie Karreman
Paspoort Marc van der Schroeff
Naam: Marc van der Schroeff
Loopbaan:
Marc twijfelde tussen een carrière als arts of als jachtvlieger bij de luchtmacht. Koos voor de opleiding tot F16-piloot. Moest na een ongeval de opleiding afbreken en stapte over op Medicijnen in Utrecht. Een inspirerende KNO-arts wekte zijn interesse voor KNO. In Rotterdam deed hij de specialisatie tot KNO-arts en zijn promotie. Hij is werkzaam in het Sophia Kinderziekenhuis. Zijn interessegebied is otologie, hij behandelt kinderen met allerlei oor- en gehoorproblemen.
Hij werkt momenteel hoofdzakelijk als behandelaar en ongeveer een dag per week als onderzoeker. Ook begeleidt hij verschillende promovendi in het kader van Generation R. Hij vindt het leuk om naast het behandelen van kinderen met ernstige gehoorproblemen ook bezig te zijn met preventie van gehoorschade bij kinderen.
Geboren: 20 januari 1978 Leiden
Opleiding: Koninklijke Militaire Academie in Breda, Geneeskunde in Utrecht, opleiding tot KNO-arts en promotie in Erasmus MC, Klinische Epidemiologie in Rotterdam
Burgerlijke staat: getrouwd met AnneMartien
Kinderen: Seth 10, Daan 8
Hobby’s: hardlopen, voetballen, lezen (fictie en geschiedenis)
U kent Marc van der Schroeff mogelijk van optredens in het jeugdjournaal, andere kinderprogramma’s zoals TopDoks, of het NOS-journaal, RTL-nieuws en Zembla. Bij het jeugdjournaal wordt hij vaak gevraagd naar lawaaischade bij jongeren. In het programma TopDoks staat een jonge patiënt met een cochleair implantaat centraal.
Een greep uit zijn nieuwste publicaties:
Association of Slight to Mild Hearing Loss With Behavioral Problems and School Performance in Children. CMP le Clercq et al. JAMA Otolaryngol Head Neck Surg. 2019.
Environmental Determinants Associated With Acute Otitis Media in Children: A Longitudinal Study. G van Ingen et al. Pediatr Res. 2019.
Stuttering and Gray Matter Morphometry: A Population-Based Neuroimaging Study in Young Children. SPC Koenraads et al. Brain Lang 194, 121-131. Jul 2019.
Comparing the Effect of Different Hearing Aid Fitting Methods in Bimodal Cochlear Implant Users. JL Vroegop et al. Am J Audiol 28 (1), 1-10. 2019.
Association Between Portable Music Player Use and Hearing Loss Among Children of School Age in the Netherlands. CMP le Clercq et al. JAMA Otolaryngol Head Neck Surg 144 (8), 668-675. 2018.
Repeated Audiometry After Bacterial Meningitis: Consequences for Future Management. MBA Rodenburg-Vlot et al. Otol Neurotol 39 (5), e301-e306. Jun 2018. 06. Jun 2018.
Hoe werkt het gehoor?
Het belangrijkste onderdeel van het oor is het binnenoor. Dit heeft de vorm van een slakkenhuis en bevat duizenden haarcellen. Deze zetten geluidstrillingen om in elektrische signalen. Via de zenuwen komen de signalen in de hersenen terecht, waar ze als geluid worden geregistreerd. Te vaak en te lang luisteren naar harde muziek of andere geluiden kan de haarcellen beschadigen.
Het is vooralsnog niet mogelijk schade aan de haarcellen te repareren. Het effect is dat je geluid minder goed kunt waarnemen. Dit leidt tot slechthorendheid en soms tot een piep of suizen in het oor (tinnitus).
In 2020 verwacht Van der Schroeff de resultaten van de meting bij de dertienjarigen te kunnen publiceren. “We gaan ervan uit dat ze op die leeftijd al meer naar muziek luisteren en dat er dus ook meer schade zal zijn.” Het is inmiddels al duidelijk geworden dat kinderen met milde gehoorschade een lagere cito-score behalen (link: https://amazingerasmusmc.nl/actueel/link-licht-gehoorverlies-en-lagere-schoolprestaties/).
