De ironie is dat de betrokken ouders hun kinderen uit religieuze overtuiging niet laten vaccineren. Wel werkten ze van harte mee door toestemming te geven voor de afname van bloedmonsters en keel-en neusswabs voor wetenschappelijk onderzoek naar mazelen. De bevindingen van een nieuwe studie bieden nu wél stevige munitie om het belang van vaccinatie opnieuw te beklemtonen.
Want: mazelen is geen onschuldige kinderziekte, bevestigen Engelse en Amerikaanse onderzoekers 1 november 2019 nogmaals in twee voorname wetenschappelijke tijdschriften. Ook deze onderzoekers maakten voor hun studies gebruik van de bloedmonsters van de ongevaccineerde kinderen.
Onderzoeker Rik de Swart: ‘De orthodox protestante ouders ondersteunden ons wetenschappelijke onderzoek van harte’
Dankbaar
Wetenschappers Rik de Swart en Rory de Vries, beiden verbonden aan de afdeling Viroscience van het Erasmus MC, kregen in 2013 de kans om bloed af te nemen bij ongevaccineerde kinderen in twee Gelderse dorpen. Dat gebeurde tijdens de laatste mazelenepidemie van Nederland.
“Je denkt misschien dat orthodox protestante mensen niet veel op hebben met de wetenschap. Maar niets was minder waar. De ouders ondersteunden ons onderzoek van harte”, vertelt Rik de Swart. “We zijn hen daar zeer dankbaar voor, want we konden nu in het bloed van mazelenpatiënten onderzoeken wat het virus precies doet in menselijke cellen tijdens, en vooral na een infectie met mazelen. Bloedsamples van deze kinderen hebben een unieke schat aan informatie opgeleverd.”
Schade
Vorig jaar schreven De Swart en De Vries in Nature Communications al dat mazelen langdurige schade veroorzaakt in het afweersysteem. Een groot deel van dit onderzoek werd uitgevoerd door Brigitta Laksono, als onderdeel van haar promotieonderzoek in het Erasmus MC.
Een gelijktijdig verschenen epidemiologische studie die de onderzoekers uitvoerden in samenwerking met de afdeling Medische Informatica van het Erasmus MC, toonde aan dat kinderen die mazelen hebben gehad, tot jaren na hun ziekte meer infecties doormaken dan kinderen die geen mazelen hebben gehad. Die bevindingen leverden destijds overal ter wereld veel publiciteit op.
Uniek
Nu komen daar de verdiepende studies van het Britse Sanger Instituut en de Amerikaanse Harvard Universiteit bij. Zij publiceren hun bevindingen op 1 november 2019 in respectievelijk Science Immunology en Science. “Omdat het zulke belangrijke studies zijn, die bovendien soortgelijke resultaten laten zien, is besloten beide papers op dezelfde dag te laten verschijnen”, zegt De Swart, die aan beide studies meeschreef. “Dat is tamelijk uniek in de wetenschappelijke wereld.”
De Britse en Amerikaanse onderzoekers maakten dus gebruik van de bloedmonsters die De Vries en De Swart in de gereformeerde gemeenschap verzamelden. “Deze instituten, eigenlijk concurrenten van elkaar, gebruikten verschillende analytische laboratoriumtechnieken. Maar de uitkomsten leiden tot dezelfde conclusie: het mazelenvirus beschadigt de cellen van een specifiek gedeelte van het afweersysteem dat antistoffen maakt tegen andere ziekte verwekkers”, legt De Swart uit. “Dit is een mooi voorbeeld van hoe wereldwijde samenwerking de wetenschap verder helpt.”
Over de recente studies
Onderzoekers van het Sanger Instituut in Engeland isoleerden B-cellen – die onderdeel uitmaken van het immuunsysteem – uit de bloedmonsters. Zij toonden aan dat na mazelen de populatie zogeheten ‘geheugen B-cellen’, gemaakt in reactie op eerder doorgemaakte infecties, beschadigd was.
Antistof
Onderzoekers van de Harvard Universiteit in Boston vergeleken het antistofprofiel van de Nederlandse kinderen voor en na mazelen. Deze studie toonde aan dat ná mazelen een deel van de eerder opgewekte antistoffen in lagere concentraties voorkwam, ofwel helemaal verdwenen was. De onderzoekers concluderen dat het mazelenvirus de langlevende plasmacellen in het beenmerg heeft aangetast, waardoor eerder gemaakte antistoffen langzaam verdwijnen.
Dat B-cellen en plasmacellen door het mazelenvirus worden aangetast, hadden De Vries en De Swart al eerder aangetoond in celkweekstudies en proefdieronderzoek. De nu gepubliceerde studies bewijzen dat hetzelfde ook in menselijke cellen gebeurt na het doormaken van mazelen. “Deze studie levert nieuwe inzichten in het mechanisme waarmee mazelen voor langere tijd een verhoogd risico op infectieziekten veroorzaakt. Die inzichten onderstrepen het belang van vaccinatie”, besluit De Swart.
Mazelen
Mazelen is een zeer besmettelijke ziekte, die wereldwijd jaarlijks tussen de 80.000 en 100.000 sterfgevallen veroorzaakt. In Europa wordt een toenemend aantal mazelengevallen gezien, vooral doordat steeds meer ouders het vertrouwen in de veiligheid en effectiviteit van vaccinatie verliezen. “Wat hierin een belangrijke rol lijkt te spelen is dat ziekten zoals mazelen steeds minder worden gezien. De ernst wordt onderschat. Het is daarom belangrijk om het ziekteproces beter te begrijpen” zegt viroloog Rik de Swart.
Tijdens de mazelenepidemie van 2013 werden circa 2500 gevallen van mazelen gerapporteerd. 94 procent van de patiënten was niet gevaccineerd. 84 procent van die 2500 was niet gevaccineerd vanwege religieuze redenen.
Keuzehulp vaccineren in expo
Het Erasmus MC en het Natuurhistorisch Museum Rotterdam hebben samen een tentoonstelling samengesteld over vaccineren. Te zien vanaf 1 december. Meer info leest u hier.