Verplaatsen preventieve zorg kan druk op ziekenhuizen verlichten

‘Door patiënten zoveel mogelijk preventieve zorg thuis te bieden, hebben de ziekenhuizen straks wel de capaciteit om de reguliere zorg én een eventuele pandemie aan te kunnen’, is haar overtuiging.

Wie de afgelopen maanden het nieuws heeft gevolgd, kon het niet missen. De Nederlandse ziekenhuizen stevenden in april af op een rampscenario waarin álle IC-bedden vol lagen. De ‘gewone’, maar evengoed dringend noodzakelijke zorg voor patiënten met kanker, hart-, lever- en nierfalen kwam op een onaanvaardbaar laag pitje te staan. De zorg liep vast. De fase die in de volksmond Code Zwart is gaan heten, werd op een haar na afgewend. Maar wat de schade is van alle uitgestelde zorg, moet nog blijken.

Onafwendbaar

Een reorganisatie is onafwendbaar, declameert Spaander dan ook op 9 juli in haar oratie. Want deze pandemie is niet de laatste geweest, al weet niemand wanneer de volgende zich aandient. Spaander werkte al vóór de coronacrisis aan een aantal projecten die de druk op de ziekenhuizen fors kunnen verminderen. ‘Daar gaat de samensmelting tussen techniek en zorg ons bij helpen. Het Erasmus MC heeft met de convergentie, de intensieve samenwerking met de TU Delft en de Erasmus Universiteit, het ideale recept in handen.’

Om een voorbeeld te noemen: zeven jaar geleden werd het Bevolkingsonderzoek Darmkanker gestart en nam de druk op de Maag-Darm-Lever-afdelingen in de ziekenhuizen flink toe. De 55-plussers bij wie bloed in de ontlastingstest wordt gevonden, dat zijn bijna 70.000 mensen per jaar, moeten naar het ziekenhuis komen voor een intakegesprek op de poli. Daarna volgen een coloscopie, een gesprek over de uitslag, en als die uitslag slecht is, een behandeling.

Digitale Intake

‘De overgrote meerderheid van die 70.000 mensen is gewoon gezond, die kennen wij artsen niet. Maar we willen wel weten of zij veilig zo’n coloscopie kunnen ondergaan, en we willen hen daar goede uitleg en voorlichting over geven’, legt Spaander uit.

In samenwerking met ICT-technici onderzoekt ze nu of mensen die eerste intake gewoon thuis kunnen doen met een digitale intake tool, een DIT. ‘In de DIT krijgen ze informatie over de procedure en vullen ze gevalideerde vragenlijsten in zodat wij MDL-artsen in één oogopslag zien of mensen een scopie kunnen ondergaan, en of er wellicht risico’s aan kleven’, vertelt Spaander. ‘Dat scheelt jaarlijks 60 tot 70 procent van de eerste poli-afspraken voor het bevolkingsonderzoek.’

Camerapil

Een ander voorbeeld is het inzetten van technologie voor beeldvorming van het maag-darmkanaal buiten het ziekenhuis. ‘Vanuit het Erasmus MC zijn we gestart met een studie in verschillende ziekenhuizen in Nederland bij mensen die geen coloscopie kunnen of willen ondergaan. De coloscopie wordt in deze studie vervangen door een camerapil. In die camerapil zijn piepkleine cameraatjes verwerkt, afgekeken van hoogwaardige spionagetechnologie’, klinkt het.

Zo’n camerapil, ter grootte van een flinke knikker, slik je in. Vervolgens legt die de weg van het spijsverteringskanaal af. Gedurende de rit maakt de pil opnamen die naar een kastje worden gestuurd. Dit kastje kan vervolgens later via de computer worden uitgelezen. Nadeel van een darmonderzoek met een camerapil is dat ook bij deze methode het darmkanaal schoon moet zijn.

Spaander: ‘Je moet dus laxeren voordat je de pil inneemt. Eventuele poliepen, die een voorstadium van kanker kunnen zijn, kun je bovendien niet meteen verwijderen. Dat kan bij een coloscopie wel. Daar staat tegenover dat lang niet bij iedereen poliepen worden gevonden. Dus ook de camerapil kan op termijn bezoeken aan het ziekenhuis besparen.’

Beeldvorming

Een andere grote winst van de fusion tussen zorg en techniek, is de betere beeldvorming, waardoor de vroege opsporing van kankers van het maag-darmkanaal een grote sprong voorwaarts heeft gemaakt. ‘Twintig jaar geleden zagen we de tumoren vaak pas in een vergevorderd stadium, tegenwoordig zijn de beelden zo goed, dat je ook tumoren kunt opsporen in een heel vroeg stadium.’

De kans dat je die goed kunt genezen, is vele malen groter dan wanneer de tumor al uitgebreider is, weet ze. ‘De volgende stap is Kunstmatige Intelligentie, waarbij gebruik wordt gemaakt van algoritmes die zijn gebaseerd op miljoenen scopie beelden. KI zal ons verder gaan helpen om deze vroege afwijkingen op te sporen.’

Tenslotte: door alles wat artsen weten over hun patiënten te bundelen (big data), kunnen voor verschillende soorten kanker voorspelmodellen worden gemaakt. Spaander: ‘Ook dit is zo’n mooi voorbeeld van het samenspel tussen zorg en techniek. Aan de hand van welke patronen, bijvoorbeeld in hun bloed of weefsel, kunnen we het risico op kanker straks mogelijk gaan voorspellen?’

Ellende

Vroege opsporing van kanker is ontzettend belangrijk, vindt ze. ‘Ik zie in mijn spreekkamer alle stadia van slokdarm-, maag- en darmkanker voorbijkomen. En ik zie de ellende die kanker veroorzaakt, niet alleen bij patiënten, maar ook bij hun naasten. Daarom moeten we nu doorpakken op initiatieven die we vóór de coronapandemie al in gang hadden gezet’, pleit Spaander.

‘Als we zorgen dat we alle mensen die niet perse fysiek in het ziekenhuis hoeven te komen goed thuis kunnen behandelen, kunnen we de tijd in de spreekkamers én het geld dat we daarmee besparen vrijspelen voor patiënten die ernstig ziek zijn. Covid was in die zin een blessing in disguise. Bij iedereen is de urgentie van een ingrijpende reorganisatie van de ziekenhuiszorg wel doorgedrongen. Want ook vóór de coronacrisis stond de ziekenhuiszorg al onder druk.’