Van Rossum zal met name pleiten voor een integrale aanpak van obesitas: zowel preventie als behandeling zijn het wapen in de strijd tegen de volksziekte. Ze doet dat vanuit haar functie als Europees leider van het thema Obesitas, Diabetes, Voeding en Metabolisme van de European Society for Endocrinology (ESE). Ook onderwijst en instrueert ze Europese obesitas-experts in de opleidingsprogramma’s van de European Association for the Study of Obesity (EASO).
Biologie
Van Rossum praat de Europarlementariërs dinsdag in een zogeheten keynote-speech bij over de biologie achter obesitas en de manier waarop deze volksziekte het beste kan worden aangepakt. Want een ziekte is het, obesitas.
Van Rossum gelooft heilig in de tweesporen-aanpak. Enerzijds kunnen Europese overheden inzetten op preventie door de bevolking aan te moedigen een gezonde leefstijl na te streven. ‘Overheden kunnen de voedsel- en beweegomgeving gezonder maken en aandacht hebben voor sociale factoren. Zo zouden ze supermarkten kunnen aanmoedigen hun assortiment gezonder te maken. Ook zouden ze ongezond gedrag moeten ontmoedigen, denk bijvoorbeeld aan het instellen van een suikertax en een verbod op fastfoodkramen in de buurt van scholen.’
Ernstig ziektebeeld
Aan de andere kant zou Europa obesitas moeten onderkennen als een ernstig ziektebeeld dat in een zo vroeg mogelijk stadium moet worden behandeld. Obesitas kan niet alleen leiden tot diabetes en hart- en vaatziekten, maar ook tot 13 vormen van kanker, gewrichtsproblemen, onvruchtbaarheid, depressie en ernstig beloop van infecties zoals Covid-19, stelt ze. ‘Nu wordt er vaak pas ingegrepen als een dergelijke extra ziekte al ontstaan is.’
‘Obesitas is een ziekte, net als leverziekte en diabetes’
Van Rossum kreeg het, samen met haar Partnerschap Overgewicht Nederland, voor elkaar dat de behandeling, een Gecombineerde Leefstijlinterventie, in het basispakket van de zorgverzekering belandde. ‘Obesitas is een ziekte, net als leverziekte en diabetes. Zo is het terecht ook door de Wereldgezondheidsorganisatie en de Gezondheidsraad gedefinieerd. Toch is Nederland nog maar het enige land in Europa waar de Gecombineerde Leefstijlinterventie, wordt vergoed.’
Hormonen
Miljoenen Europeanen kampen met obesitas, en wetenschappers weten inmiddels dat dit toch echt niet altijd op te lossen is met alléén minder eten en meer bewegen, ook al zijn dat wel twee belangrijke pijlers als beginstap, vertelt Van Rossum. ‘Mij is gevraagd het Europees Parlement uit te leggen wat er in het lichaam mis gaat als er eenmaal sprake is van obesitas en waarom het een ziekte is, ongeacht de oorzaak.’
Van Rossum zal in een presentatie uitleggen dat de hormonale communicatie tussen onze vetmassa, andere organen en het brein, verstoord is bij obesitas. ‘Vetweefsel is een actief orgaan dat honderden hormonen aanmaakt. Hormonen die onder andere hongergevoel reguleren, en het gevoel van verzadiging dat iemand doet stoppen met eten.’
Stoornissen
Het probleem is dat bij obesitas stoornissen kunnen optreden in de overdracht van die signalen. ‘Met als gevolg dat het gevoel van verzadiging verstoord raakt en iemand veel meer honger krijgt dan in een situatie waarbij signalen wel goed worden doorgegeven.’
Obesitas is geen kwestie van eigen schuld, dikke bult.
Hierdoor zal het lichaam, als het eenmaal obesitas heeft gehad, altijd de neiging houden om terug te willen naar het oude, hoge lichaamsgewicht. ‘Daarom zijn er vaak intensieve behandelingen nodig. Daarom is afvallen niet simpel!’
Overigens is ongezonde leefstijl, mede gedreven door de ongezonde voedselomgeving, een belangrijke oorzaak van obesitas. ‘Maar vaak spelen sociale, psychische, hormonale of genetische factoren ook een rol. Ook bepaalde medicatie kan een rol spelen. Die oorzaken kunnen soms ook aangepakt worden om mensen de wind mee te geven in een obesitas behandeling. Obesitas is geen kwestie van eigen schuld, dikke bult.’
Als een gezonde leefstijl onvoldoende helpt om af te vallen en alle andere onderliggende oorzaken zijn aangepakt, waar dat kan, kan een maagoperatie of anti-obesitasmedicatie nodig zijn. ‘De laatste is sinds vorig jaar in Nederland beschikbaar maar wordt niet vergoed. Dat betekent dat we in praktijk vaak eerst wachten tot er een hartinfarct of kanker optreedt voordat er wordt behandeld.’
Vol bad
Ze betoogt: ‘Op dit moment is de situatie zo dat de kraan wagenwijd open staat en het bad al vol is. Met preventie draai je de kraan dicht, zodat er niet nog meer mensen met overgewicht en obesitas bij komen. Maar met louter preventie, bijvoorbeeld met het invoeren van een suikertax en het creëren van een gezonde voedsel omgeving, loopt het bad nog niet vanzelf leeg.’
Mensen met obesitas moeten zoals betoogd een goede behandeling krijgen voor hun ziekte. ‘Pas dan trek je de stop eruit en kan een BMI van 35 gaan dalen naar een gezonde 25. Het is dus een kwestie van zowel de kraan dicht –preventie- als de stop eruit halen -effectievere behandelingen.’
Over Liesbeth van Rossum
Van Rossum timmert het laatste anderhalf jaar stevig aan de weg. Eind vorig jaar publiceerde ze een belangrijke studie in het International Journal of Obesity, waarin zij en haar onderzoekers en immunologen Wim Dik en Pieter Leenen aantonen dat als mensen met obesitas gezonder gaan leven, dat positieve veranderingen oplevert voor hun vaak verstoorde immuunsysteem. Haar arts-onderzoeker Eline van der Valk won daarmee afgelopen week de prijs voor de beste wetenschappelijke publicatie van de Netherlands Association of the Study of Obesity (NASO). Daarmee lijkt het verbeteren van de leefstijl ook een goed wapen in de strijd tegen een ernstig beloop van virusinfecties.
Daarbij werd het boek Vet Belangrijk, dat zij samen schreef met Mariëtte Boon, een enorme bestseller. Het werd al in 11 talen vertaald en viel het zowel in Nederland als in Frankrijk in de prijzen. In Frankrijk won het boek de prestigieuze wetenschappelijke publieksprijs Les prix La Science se Livre.