Bij wie nu herinneringen opborrelen aan de baanbrekende maar omstreden wetenschappelijke exercitie The Milgram Experiment: geen zorgen. Deelnemers worden niet overgeleverd aan de grillen van mad scientists of andere proefpersonen. Ze houden te allen tijde zelf de controle over de toegediende pijnprikkels. De Medisch Ethische Commissie van het Erasmus MC heeft toestemming gegeven voor het onderzoek.
Minder pijnmedicatie
Dat naar muziek luisteren voor, tijdens en na een pijnlijke ingreep ervoor zorgt dat er minder pijnmedicatie nodig is, is inmiddels in diverse wetenschappelijke studies aangetoond. Maar komt dat doordat muziek ervoor zorgt dat je minder pijn hébt? Of doordat de muziek bijvoorbeeld stress wegneemt, waardoor de pijn beter wordt verdragen? Daar is de wetenschap nog niet over uit.
Pablo Kappen en Ryan Billar, beiden als arts-onderzoeker verbonden aan de onderzoeksgroep Muziek als Medicijn, zullen 70 vrijwilligers over twee groepen verdelen. Alle deelnemers krijgen twee elektrodes op hun vinger. Deze elektrodes zijn gekoppeld aan een geavanceerd apparaat waarmee de vrijwilliger zichzelf elektrische stimulatie toedient. Automatisch wordt de hoeveelheid milli-ampères gaandeweg opgevoerd: de schokjes worden steeds iets heftiger.
Koptelefoon
De deelnemer wordt gevraagd zichzelf een elektrische pijnprikkel toe te dienen tot de pijn ondraaglijk wordt, hierna mag hij of zij stoppen. De helft van de vrijwilligers krijgt daarna 30 minuten een koptelefoon op met muziek die zij mooi vinden, de andere helft krijgt 30 minuten rust. De procedure wordt vervolgens herhaald. Degenen die de koptelefoon op hadden in de pauze, houden die op tijdens het toedienen van de pijnprikkel. Vervolgens wordt er gekeken of er tussen de twee groepen verschil zit in het volhouden van de pijnprikkel.
Wanneer alle experimenten gedaan zijn, gaan Pablo Kappen en zijn mede-onderzoekers bekijken of de muziek invloed heeft gehad op de hoeveelheid milli-ampères die de vrijwilligers zichzelf konden toedienen voordat het onaangename gevoel ondraaglijk werd. ‘Met andere woorden: kunnen de deelnemers meer milli-ampères hebben als ze muziek luisteren?’
Hartslagmonitoring
De onderzoekers zijn niet alleen geïnteresseerd of het pijnverlagende effect dankzij muziek ontstaat, ze willen ook weten welk mechanisme daar precies achter zit. Hiervoor wordt er gekeken naar de twee delen van het zenuwstelsel: het sympatisch zenuwstelsel, dat wordt geactiveerd bij intensieve activiteit en stress, en het parasympathisch zenuwstelsel, dat wordt geactiveerd wanneer het lichaam in rust is. Een hoge hartslag is geassocieerd met het sympathisch zenuwstelsel, een lage hartslag met het parasympathisch zenuwstelsel. Een hoge hartslag wordt ook geassocieerd met meer stress.
Kappen: ‘Door te kijken naar de hartslagvariabiliteit, kun je op basis van de hartslag meten welk zenuwstelsel actief is. Hoe groter de variatietijd tussen de hartslagen, hoe meer je in je parasympathicus zit en hoe meer je in rust bent. De hartslagvariabiliteit monitoren we met een systeem van het bedrijf BioCheck: een combinatie van de hartslagband die onze deelnemers dragen tijdens het onderzoek die gekoppeld is aan de software van BioCheck.’
Gedurende het gehele onderzoek worden de hartslagvariaties gemeten met het systeem van BioCheck en vervolgens wordt er tijdens de tweede fase in beide groepen bekeken of er in vergelijking met de eerste testfase een verschuiving optreedt naar de sympathicus of naar de parasympathicus.
Met dit onderzoek proberen we meer grip te krijgen op wat er precies gebeurt in het lichaam
Daarnaast wordt onderzocht welke rol het stress-systeem speelt in de pijnbeleving. Daarom wordt een halfuur na het experiment een speekselmonster afgenomen. In het speeksel zijn verschillende markers te vinden van verhoogde activiteit in het zenuwstelsel, namelijk het stresshormoon cortisol en het enzym alfa-amylase.
‘Je zou kunnen stellen dat mensen rustiger worden door muziek, waardoor ze de pijn langer volhouden’, legt Kappen uit. ‘Maar je wilt die aanname graag kunnen objectiveren. Als mensen naar muziek luisteren en beter hun pijngrens kunnen verleggen, komt dat dan door het activeren van het parasympatische zenuwstelsel? Met dit onderzoek proberen we meer grip te krijgen op wat er precies gebeurt in het lichaam.’
Onderbouwen
Het onderzoeksteam verwacht uiteindelijk ondersteunend bewijs te kunnen leveren voor het pijnverlagende effect van muziek. ‘Je merkt nu dat muziek als behandeling toch vooral als een controversiële methode wordt gezien. Vooral het inzetten van muziek rondom operaties roept vragen op: hoe werkt het dan precies? Dan merk je toch dat je nog geen waterdicht antwoord kan geven op die vraag.’
Het doel van de CRESCENDO-studie is om meer grip te krijgen op het onderliggende mechanisme en zo de ‘zweverigheid’ weg te nemen. ‘Tijdens dit onderzoek kijken we of we het effect van muziek meetbaar kunnen maken en kunnen objectiveren.’
Proefpersonen
Kappen en zijn collega’s proberen de komende tijd gezonde proefpersonen te interesseren voor deelname. ‘We willen liefst een brede onderzoeksgroep, dus mannen en vrouwen van verschillende leeftijden en met diverse sociale achtergronden. Wel is het zaak dat zij volledig gezond zijn, geen pijnstillers gebruiken, geen pijn ervaren (bijv. door een blessure of wond) en geen hartklachten hebben.’
Bijdrage leveren
Hoe schat hij de kans in dat zich voldoende mensen melden die zichzelf vrijwillig pijn willen doen? ‘Ik hoop dat mensen een bijdrage willen leveren aan de wetenschap.’
De experimenten worden gedurende de komende weken uitgevoerd op donderdag, vrijdag, zaterdag en zondag, in de onderzoekskamer op de Pijnpoli van het Erasmus MC. Meedoen? Stuur een mail naar CRESCENDOstudie@gmail.com .
Deze studie wordt uitgevoerd door Pablo Kappen, arts-onderzoeker neurochirurgie, Ryan Billar, arts-onderzoeker kinderchirurgie, Corinne van den Berg, arts-onderzoeker Pijngeneeskunde, dr. Jitske Tiemensma, psycholoog Pijngeneeskunde. Het onderzoek wordt begeleid door hoogleraar Pijngeneeskunde prof. Frank Huygen.
CRESCENDO wordt gefinancierd door het Muziek als Medicijn Fonds. Het Erasmus MC steunt het project en draagt bij aan indirecte kosten. Het Muziek als Medicijn Fonds maakt onderdeel uit van de Erasmus MC Foundation.
Dit artikel kwam tot stand met medewerking van Samantha Dirks van Philogirl.
