Een postpartum psychose of kraambedpsychose komt voor bij vrouwen die net een kind hebben gekregen. Deze ernstige psychische aandoening ontstaat meestal binnen een paar weken na de bevalling. Ze is zeldzaam: in Nederland krijgt 1 op de 1000 nieuwe moeders acuut last van stemmingswisselingen, verwardheid, waandenkbeelden en/of een depressie met psychotische kenmerken.
Geen diagnose
‘Het is een van de meest ernstige aandoeningen in de psychiatrie. En dat terwijl hij heel goed te behandelen is, en bij sommige moeders zelfs volledig is te voorkomen’, zegt Veerle Bergink, psychiater en onderzoeker bij het Erasmus MC.
En toch ontbreekt postpartum psychose nog steeds in het classificatiesysteem voor psychiatrische stoornissen. Dat betekent dat psychiaters deze nieuwe moeders geen diagnose – en daarmee een passende behandeling – kunnen geven. En ook: dat er maar weinig onderzoek wordt gedaan naar toekomstige behandelingen.
Rare wezens
Dat de ziekte heftig is, weet Monique van den Eijnden als geen ander. Zij kreeg zelf een postpartum psychose na de geboorte van haar tweede kind. ‘Op een vrijdagochtend sloeg ik ineens wartaal uit’, zegt zij. ‘Tijdens het ontbijt zag ik ineens rare wezens in de woonkamer, en ik verwisselde personen met elkaar.’ Haar man belde direct de huisarts, die gelukkig bekend was met de aandoening en haar doorverwees naar het Erasmus MC. ‘Daarna ben ik gelijk opgenomen op de moeder-kind-unit van de psychiatrische afdeling.’
Monique van den Eijnden
De oorzaken van postpartum psychose verschillen per persoon, maar er is een duidelijke link met vermoeidheid na de bevalling. Dat gold ook voor Van den Eijnden, die in de kraamtijd ernstig slaapgebrek opliep. ‘‘s Nachts was ik met de baby bezig, terwijl onze peuter ’s ochtends vroeg ook weer aandacht nodig had. De korte blokjes slaap waar ik het mee moest doen, waren niet genoeg.’
Sterfte bij moeders en kinderen
Acute heftige psychische symptomen zijn een duidelijk kenmerk van postpartum psychose, zegt Bergink. ‘Je ziet ineens dingen die er niet zijn, of vertoont manisch gedrag. Sommige vrouwen raken de grip op de werkelijkheid kwijt. Dan willen ze bijvoorbeeld een kraamfeest organiseren voor tweehonderd mensen, terwijl ze nog maar net zelf uit bed kunnen.’
Andere vrouwen krijgen een depressie met psychotische kenmerken. ‘Dat kan leiden tot het gevoel dat jij of je baby er niet mogen zijn, zegt Bergink. Niet voor niets is het risico dat vrouwen zichzelf of hun kind doden hoog bij mensen met een postpartum psychose. ‘Uit langdurig onderzoek weten we dat er buiten Nederland veel sterfte is bij moeders en hun kinderen gerelateerd aan postpartum psychose.
Oproep
Bergink en collega’s deden jaren geleden een officiële aanvraag om postpartum psychose als ziekte te vermelden in de DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders), het classificatiesysteem voor psychiatrische aandoeningen. ‘Geen aandoening betekent geen diagnose, maar ook geen onderzoek. Daardoor houdt het probleem zichzelf in stand.’ Maar ze zagen hun oproep verzanden in bureaucratische rompslomp.
‘Het is belachelijk dat deze ziekte anno 2025 nog steeds officieel niet bestaat’
Daarom werd het tijd om de zaak op te schudden, besloot Bergink. Ze motiveerde een grote groep vooraanstaande internationale collega’s om mee te doen. Samen schreven ze een artikel dat verscheen in het wetenschappelijke tijdschrift Biological Psychiatry. Daarin zetten ze het wetenschappelijke bewijs van postpartum psychose op een rij, en deden ze een urgente oproep om het ziektebeeld eindelijk te erkennen. ‘Er worden te veel vrouwen ziek, terwijl de ziekte soms kan worden voorkomen. Daarnaast worden vrouwen niet goed behandeld met alle dramatische gevolgen van dien. Dat deze ziekte anno 2025 nog steeds officieel niet bestaat is belachelijk.’
Psychiater en onderzoeker Veerle Bergink
Herkenning en erkenning
Bergink hoopt dat media en beleidsmakers de oproep van haar en haar collega’s oppikken, en dat daardoor de aandoening op de agenda komt bij onderzoeks- en richtlijncommissies. In de tussentijd geven zij en haar collega’s voorlichting aan artsen over de aandoening. ‘Dit is een belangrijke doodsoorzaak voor moeders en kinderen, die te voorkomen is. Artsen moeten weten dat de aandoening op zichzelf staat. Als we postpartum psychose eindelijk bestempelen als probleem, zal er binnen tien jaar een enorme verbetering zijn in de hoeveelheid zieken en doden als gevolg van de aandoening.’
Het belangrijkst is de erkenning die dat oplevert voor patiënten en hun naasten, besluit Van den Eijnden. ‘Kennis over deze aandoening is zó belangrijk. Als ook maar één vrouw met een postpartum psychose de juiste zorg krijgt, heb je al zoveel gewonnen. Mijn familie wist niet wat er met mij aan de hand was. Een passende diagnose is ook voor hun verwerking belangrijk. En voor jezelf: weten dat je niet een of ander vreemd, onbegrepen schepsel bent dat nergens bij hoort, maar dat je een behandelbare ziekte hebt. Dat je weet dat het goed gaat komen.’
Passende zorg
Het Erasmus MC biedt de zorg die aansluit bij de behoefte van de patiënt: zorg die de patiënt samen met de behandelaar kiest. En zorg die plaatsvindt op de juiste plek: in ons universitair medisch centrum, een ander ziekenhuis, thuis of waar dan ook. Zoals beschreven in Koers28, de strategie van het Erasmus MC.
