De resultaten zijn onlangs gepubliceerd in wetenschappelijk tijdschrift European Journal of Preventive Cardiology en komen uit het Erasmus Rotterdam Gezondheid Onderzoek. Dat is een bevolkingsonderzoek onder ongeveer 15.000 personen van 45 jaar en ouder in de wijk Ommoord in Rotterdam dat al 30 jaar loopt. Van de deelnemers gebruikten 346 personen hydroxychloroquine op enig moment in de periode tussen 1991 en 2014.
Piek
De meerderheid van deze personen gebruikte het middel als behandeling van reumatische aandoeningen. ‘Maar begin dit jaar was er een piek in het gebruik van hydroxychloroquine vanwege Covid-19’, zegt Bruno Stricker, hoogleraar farmaco-epidemiologie van het Erasmus MC. ‘Dit is het eerste onderzoek naar het effect van deze middelen bij relatief gezonde mensen uit een periode waarin dit coronavirus nog niet bestond. De werking van hydroxychloroquine werd eerder alleen bekeken bij Covid-19-patiënten in Nederlandse ziekenhuizen.’
Wat zijn jullie bevindingen?
‘We hebben gezien dat gebruikers van hydroxychloroquine en chloroquine hartafwijkingen kunnen krijgen.’ Op de hartfilmpjes van deze deelnemers is te zien dat het middel de zogeheten QTc-tijd beïnvloedt. Dat is de tijd die het hart nodig heeft om na samentrekking weer te ontspannen. Bij mensen die het middel gebruikten, duurt die ontspanning langer. Hierdoor kan het hart in problemen komen en in de war raken. Een ritmestoornis kan tot gevolg hebben dat iemand plotseling dood neer valt.’
‘Het aantal gevallen van plotse hartdood in de studie was te klein om uit te splitsen, dus we kunnen niet met zekerheid zeggen of een hogere dosis ook de oorzaak was van overlijden. We zien wel dat de gebruikers van deze middelen met een hogere dosis ook een grotere afwijking hadden op het hartfilmpje.’
Hoe groot is het risico?
‘Op individueel niveau is dit risico heel klein.’ In het grootschalige ERGO-onderzoek gebruikte 2 procent van de 15.000 personen van 45 jaar en ouder hydroxychloroquine. ‘Dit middel wordt dus door een relatief kleine groep patiënten gebruikt. Hoewel het risico op plotse hartdood driemaal hoger is bij de mensen die het middel gebruiken in vergelijking met hun leeftijdsgenoten, vinden wij dit risico alleen op bevolkingsniveau. Maar als je dit wereldwijd bij miljoenen Covid-19-patiënten gaat inzetten zonder wetenschappelijk bewijs, dan gaat dit effect tellen.’
Wat is jullie advies?
‘Gebruik middelen voor reumatische aandoeningen en malaria niet tegen Covid-19, zolang de werkzaamheid niet is aangetoond in wetenschappelijk onderzoek. Daarbij wil ik benadrukken dat mensen die hydroxychloroquine gebruiken voor reumatische aandoeningen en daarmee onder controle staan van hun huisarts of specialist daar gewoon mee moeten doorgaan en niet zelfstandig hun medicatie moeten stoppen.’
Is het middel niet erger dan de kwaal?
‘Als het voor een indicatie niet aantoonbaar effectief is, moet je het niet gebruiken. Dan kun je namelijk wel de bijwerkingen krijgen terwijl je niet weet of het wel werkt. Als je een aandoening hebt, zoals ernstige reumatische aandoeningen waar patiënten veel pijn en last van kunnen hebben, dan is de balans anders, dan heeft het middel een toegevoegde waarde. Die indicatie is getoetst door het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen en als acceptabel beschouwd.’
Is een plotse hartdood een onverwachte bijwerking?
‘Nee. Dit middel heeft effect op de geleiding in het hart. Dat weten we al uit eerdere klinische studies. De bijwerking is echter niet eerder aangetoond bij relatief gezonde ouderen die niet in het ziekenhuis liggen. Dat is de toevoeging van onze studie. Bovendien zijn de gegevens al verzameld voordat Covid-19 bij mensen voor kwam. In die zin heeft de huidige discussie onze bevindingen niet kunnen beïnvloeden. Onze waarschuwing is nu van belang, omdat het in een aantal Nederlandse ziekenhuizen voor Covid-19 wordt gebruikt, terwijl de werkzaamheid nog niet is aangetoond.’
Lees ook het artikel in wetenschappelijk tijdschrift European Journal of Preventive Cardiology.
Hoogleraar farmaco-epidemiologie Bruno Stricker
