Dankzij de nieuwe perfusietechniek, de heart-in-a-box, kunnen ook harten worden getransplanteerd van donoren die – in het ziekenhuis – door een circulatiestilstand zijn overleden. Voorheen konden alleen harten worden getransplanteerd na hersendood. De ingebruikname van de heart-in-a-box leidde tot extra harttransplantaties en stabilisatie van de wachtlijst. De heart-in-a-box is een apparaat waarop het donorhart na de uitname tijdelijk wordt aangesloten.
Manintveld en Taverne zijn opgetogen met de resultaten van de nieuwe methode. ‘De overleving van mensen met het hart van een hartdode donor is – voor zover we nu kunnen nagaan – hetzelfde als van mensen die met het hart van een hersendode patiënt zijn getransplanteerd.’
De heart-in-a-box-techniek wordt al ruim tien jaar toegepast in Australië en het Verenigd Koninkrijk. In 2021 werd de methode in Nederland geïntroduceerd. Het Erasmus MC werkt in het project nauw samen met UMC Utrecht, UMC Groningen en de Nederlandse Transplantatie Stichting. In 2023 werden er tot en met juli 39 harttransplantaties gedaan. Dat waren er de afgelopen 10 jaar gemiddeld 24 in dezelfde periode.
Manintveld en Taverne hopen dat de succesvolle methode in de nabije toekomst ook beschikbaar zal zijn voor de kinderharttransplantatie. ‘Bij volwassenen overlijdt 1 van de 7 patiënten die op de wachtlijst staan voordat er een donorhart is. Bij kinderen is dat zelfs 1 op de 4. Het zou fijn zijn als op deze manier ook voor kinderen meer harten ter beschikking komen.’ Taverne: ‘In het Verenigd Koninkrijk doen ze het al. Wij zijn bezig met voorbereidingen.’ Om de techniek geschikt te maken voor harten van kleinere donoren, zijn aanpassingen nodig aan het toestel.
Zuurstofrijk bloed
In de heart-in-a-box-machine gaat het hart weer kloppen, vertelt Manintveld. ‘Doordat het hart in het lichaam van de donor heeft stilgestaan, is er schade opgetreden. Door het hart op de machine weer van zuurstofrijk bloed te voorzien, gaat het hart weer knijpen en kunnen we beoordelen of het hart goed gaat functioneren in het lichaam van de ontvanger.’
Omdat het hart van donoren na een ongecontroleerde circulatiestilstand iets meer en andere schade heeft opgelopen, zijn patiënten na de transplantatie met een hart uit de box vaker tijdelijk aangewezen op de hartlong-machine, de ECMO. ‘Maar de meesten knappen binnen een week op en kunnen dan van de ECMO af’, zegt Manintveld. Internationale resultaten tonen aan dat deze harten, ongeacht het gebruik van ECMO, het op de langere termijn even goed blijven doen als de ‘standaard’ getransplanteerde harten.
Het verdere herstel na de harttransplantatie verschilt van patiënt tot patiënt, ongeacht of ze zijn getransplanteerd met een hart uit de machine of met het hart van een hersendode donor. ‘Hartfalen heeft grote gevolgen voor de rest van je organen en je spieren. Het duurt door de bank genomen een jaar om te revalideren.’
Snel en accuraat
De cardiothoracale chirurgen van de academische ziekenhuizen van Groningen, Utrecht en Rotterdam leerden voor de heart-in-a-box-methode speciale vaardigheden aan. De procedures bij donoren met een circulatiestilstand verschillen flink van de werkwijze die de hartchirurgen gewend waren. ‘Als de circulatie is gestopt, heb je 25 tot 30 minuten de tijd om beschermende vloeistoffen toe te dienen aan het hart. Anders raakt het te beschadigd’, licht Taverne toe.
Per 1 januari 2024 wordt transplantatie met een hart uit de perfusiemachine vergoed door de zorgverzekeraars.
Bij de uitnameprocedure is daarom snelheid, maar tegelijkertijd grote accuratesse geboden. Nieuw is dat het hart op een bepaalde manier moet worden voorbereid. Zo wordt in de aorta een ring ingehecht die op het perfusieapparaat wordt aangesloten. Ook moet bij de donor bloed worden afgetapt waarmee het perfusieapparaat de kransslagaderen van bloed voorziet. Taverne: ‘Bloed in de kransslagaderen is cruciaal. Dat zorgt ervoor dat het hart weer gaat kloppen.’
Verlengen
Per 1 januari 2024 wordt transplantatie met een hart uit de perfusiemachine vergoed door de zorgverzekeraars. Manintveld: ‘Dat biedt de mogelijkheid om te gaan kijken of we bijvoorbeeld de maximumleeftijd van de donor kunnen verhogen. Een hartdonor met circulatiestilstand mag maximaal 57 jaar zijn. Die leeftijd geldt in de landen die eerder met deze techniek zijn begonnen. Bij hersendood mag een hartdonor maximaal 67 jaar zijn. De bedoeling is dat we hier in stappen naar toe gaan.’
Perfusie, ook voor andere organen
Perfusietechniek wordt al langer gebruikt om donororganen voor transplantatie op te peppen: ook donornieren, -levers en -longen gaan voor de transplantatie aan een perfusiemachine. Het sterfproces veroorzaakt namelijk altijd schade aan organen. Perfusie met zuurstofrijke vloeistoffen kan die schade beperken.
Lof der Geneeskunst
Lof der Geneeskunst is de gratis publiekslezing van het Erasmus MC. Dit jaar is het thema: ‘Match voor het leven; orgaantransplantatie nu en in de toekomst.’ Toponderzoekers Marlies Reinders, Robert Porte en Amir Zadpoor van het Erasmus MC en de TU Delft vertellen je meer over de eerste transplantaties, machineperfusie en het 3D printen van organen. Lof vindt op 6 oktober 2023 plaats in de Doelen. Wil je erbij zijn? Meld je dan aan via de website van Lof der Geneeskunst.
