Tijdens de eerste coronalockdown in de maanden april en mei 2020 waren ouders vaker geneigd om hun kind door elkaar te schudden, uit te schelden of dom te noemen dan voor de pandemie. ‘De vergelijking toont aan dat de omstandigheden tijdens de lockdown door covid-19 de kans op hardhandig ouderschap hebben vergroot’, vertelt Pauline Jansen. Ze is zowel als hoofdonderzoeker binnen Generation R vanuit Kinder- en Jeugdpsychiatrie/psychologie van het Erasmus MC als hoogleraar Ontwikkelingspsychopathologie van de Erasmus Universiteit betrokken bij de studie.
Vooral hardhandige fysieke disciplinering, zoals door elkaar schudden, maar ook verbale agressie, denk aan uitschelden kwamen vaker voor tijdens de eerste coronalockdown in Nederland. Jansen: ‘Dit is zorgelijk, want dit betekent dat er een groter risico op emotionele en fysieke kindermishandeling is tijdens een lockdownsituatie.’
Opvoedingsgedrag
Ruim 200 Nederlandse ouders met een peuter van 3 jaar rapporteerden over hun opvoedingsgedrag in april en mei 2020. Deze gegevens werden door gedragswetenschappers Madelon Hendricx-Riem van de Radboud Universiteit en promovendus Novika Purnama Sari van het Erasmus MC en een team van onderzoekers van de Erasmus Universiteit Rotterdam en de Vrije Universiteit Amsterdam vergeleken met die van een vergelijkbare groep van ruim 1000 ouders die al voor de coronacrisis deelnamen aan het Generation R-onderzoek van het Erasmus MC.
Het onderzoek tijdens de lockdown richtte zich op ouders van peuters omdat opvoeden tijdens de peutertijd lastig kan zijn voor ouders, bijvoorbeeld als een kind driftbuien heeft of niet luistert. Bij sommige ouders kan ongehoorzaam gedrag een hardhandige reactie uitlokken. ‘Dit lijkt dus meer te gebeuren in een ongekende situatie zoals de lockdown, waarin ouders gedwongen thuiswerkten en moesten multitasken, omdat de kinderen ook thuis moesten worden opgevangen vanwege de sluiting van kinderopvang en scholen’, aldus Jansen.
Toename
Uit de vergelijking kwam naar voren dat er een forse toename is van 9,3% in het aantal ouders dat aangaf hun kind in de voorafgaande twee weken één keer door elkaar te hebben geschud. Verder was er een toename van 6,7% onder de ouders die aangaven hun kind twee of meer keer door elkaar te hebben geschud. Het aantal ouders dat aangaf hun kind één keer te hebben uitgescholden in de voorafgaande twee weken steeg met 14,8% en het aantal ouders dat hun kind twee of meer keer had uitgescholden steeg met 6,3%.
‘Dit gedrag valt onder kindermishandeling en kan negatieve gevolgen hebben voor het welzijn en de ontwikkeling van kinderen.’ Omdat de cijfers voor kindermishandeling al jaren stabiel zijn, bevestigen de cijfers het onderbuikgevoel van de wetenschappers dat de coronamaatregelen in veel gezinnen bijzonder ingrijpend waren.
Inzichten
Jansen ziet hier in eerste instantie een rol weggelegd voor het sociaal professionele netwerk van gezinnen zoals leerkrachten, kinderopvang en waar mogelijk de huisarts. Voor beleid op langere termijn zijn het vraagstukken die passen bij het net geopende Pandemic & Disaster Preparedness Center (PDPC). Hoe houd je gezinnen voldoende in beeld? Hoe zorg je ervoor dat zij in crisissituaties voldoende ondersteuning krijgen? Ook met deze sociaal wetenschappelijke inzichten kunnen we een cruciale bijdrage leveren in de strijd tegen toekomstige pandemieën.’
Generation R
Sinds 2001 onderzoekt Generation R de groei, ontwikkeling en gezondheid van 10.000 opgroeiende kinderen in Rotterdam.
Het onderzoek werd mogelijk gemaakt door een NWO Corona Fast-Track Data grant. De onderzoekers publiceerden de resultaten online in wetenschappelijk tijdschrift Child Maltreatment.
