Ziekenhuisapotheker en epidemioloog dr. Loes Visser: “Vrouwen gebruiken niet alleen meer, langduriger en meer verschillende geneesmiddelen, ze hebben ook vaker last van bijwerkingen dan mannen. Bij acht van de tien geneesmiddelen die door de FDA (Amerikaanse overheidsinstelling die de kwaliteit van voedsel en medicijnen controleert, red.) tussen 1997 en 2000 van de markt werden gehaald, kwamen meer bijwerkingen bij vrouwen voor.”
Omzetting
“Waar dat verschil vandaan komt is nog onduidelijk”, vertelt Visser. “Mogelijk spelen farmacokinetische factoren een rol. Dat zijn de processen die het medicijn in het lichaam doorloopt: opname, verdeling over de organen, omzetting in andere stoffen en uitscheiding. Ook farmacodynamische factoren zijn mogelijk van invloed. Dat is de wijze waarop de actieve stof van het geneesmiddel zijn werking uitvoert. Bovendien is niet goed bekend of combinaties van bepaalde medicijnen bij vrouwen anders werken dan bij mannen.”
Hormoonhuishouding
Er zijn nog andere verschillen tussen mannen en vrouwen die van invloed kunnen zijn. Visser: “Vrouwen doorlopen gedurende hun leven diverse fases waarin hun hormoonhuishouding drastisch verandert. Denk aan de zwangerschap of de menopauze. De werking van geneesmiddelen tijdens zo’n periode kan anders zijn dan ervoor.”
‘Er is veel winst te behalen’
Subsidie
“Er is veel winst te behalen door bij het onderzoeken en voorschrijven van geneesmiddelen meer rekening te houden met genderverschillen”, meent Visser, “maar vooralsnog ontbreekt systematisch farmaco-epidemiologisch onderzoek op dit terrein.”
Daar komt nu verandering in, dankzij de 169.000 euro subsidie die Visser onlangs kreeg toegekend van ZonMw, een organisatie die innovatie en onderzoek in de gezondheidszorg financiert.
Verband
Visser: “We gaan bij ons onderzoek gebruikmaken van het PHARMO Database Network. Dat bevat gegevens van ruim drie miljoen patiënten (zowel mannen als vrouwen) over de aflevering van geneesmiddelen uit openbare apotheken, ziekenhuisopnames, huisartsgegevens en klinische laboratoriumwaarden. We kijken naar bijwerkingen en het aantal ziekenhuisopnamen die direct verband houden met het gebruik van geneesmiddelen. Als duidelijk is om welke bijwerkingen het gaat en bij welke geneesmiddelen man-vrouwverschillen optreden, kan een vervolgstudie naar de oorzaken worden gedaan.”
Boodschappenlijstje
Visser: “De studie is geslaagd als die eindigt met een ‘boodschappenlijstje’ van bijwerkingen en geneesmiddelen waarbij aantoonbare sekseverschillen in ziekenhuisopname worden gevonden. Als we weten om welke bijwerkingen en geneesmiddelen het gaat, willen we de diepte in om achter de oorzaak te komen. Als we de oorzaak kennen, kunnen we concrete geslacht-specifieke behandelrichtlijnen opstellen.”
Bijwerkingen: man-vrouwverschillen
Hartritmestoornis
Er zijn medicijnen die, als bijwerking, een levensbedreigende hartritmestoornis (Torsade de Pointes) kunnen veroorzaken. In driekwart van de gevallen is het slachtoffer een vrouw.
Plaspil
Vrouwen worden vaker dan mannen in het ziekenhuis opgenomen vanwege bijwerkingen van plaspillen. Het gaat dan bijvoorbeeld om verwardheid en spierslapte door een te laag natrium- of kaliumgehalte in het bloed.
Hartfalen
Vrouwen lopen een 40% hoger risico dan mannen om in het ziekenhuis te worden opgenomen ten gevolge van een digoxinevergiftiging. Digoxine is een medicijn dat wordt voorgeschreven bij hartfalen of hartritmestoornissen.
Gewichtstoename
Gewichtstoename tijdens het gebruik van een bepaalde groep antidepressiva (SSRI’s), treedt vooral bij vrouwen op.
