Erasmus MC

Virologie ontwikkelt test voor olifanten

Research analist Petra van den Doel zat afgelopen jaren regelmatig urenlang in dierentuinen. Te staren naar olifanten.

Deel
0 likes
Leestijd 4 min
Blijdorp-ErasmusMC-Samenwerking-0719-027
Foto: Levien Willemse

Niet dat ze nou zo dol is op dikhuiden – “Ik ben eigenlijk meer een kattenmens, al ben ik olifanten wel gaan waarderen” – maar omdat ze een test ontwikkelde om het Elephant Endotheliotropic Herpes Virus (EEHV) op te sporen. “Net als mensen hebben de meeste olifanten herpes. Herpesvirussen komen bij bijna alle diersoorten voor, maar zijn vaak niet dodelijk. EEHV is dat wel: veel Indische olifantjes in de leeftijd van één tot acht jaar sterven er aan. Ze bloeden binnen een paar uur dood, heel tragisch”, zegt Van den Doel.

In Europese dierentuinen gebeurde dit in de afgelopen jaren maar liefst negen keer. Bekend voorbeeld is het vierjarige Aziatische olifantje Mumba uit Artis. In december 2015 troffen verzorgers haar aan met haar kop omlaag en de slurf op de grond. Haar ogen waren waterig en ze wilde weinig eten. Dezelfde dag is ze overleden. Uit onderzoek bleek dat EEHV de oorzaak was.

Onduidelijk

Van den Doel werkt in haar vrije tijd – eerst onder aanvoering van de inmiddels gepensioneerde viroloog Ab Osterhaus, nu onder viroloog Marion Koopmans – al jaren aan het virus. Helaas gaat dit niet zo voorspoedig, aldus Van den Doel. “Hoewel het inmiddels wel duidelijk is dat alleen jonge olifanten er aan sterven, weten we nog steeds vrij weinig over dit dodelijke olifantenherpesvirus. Ook tasten we nog in het duister over hoe en waar olifanten de ziekte oplopen en waarom de ene olifant er wel aan sterft en de andere niet. Dat komt doordat we het virus niet kunnen kweken in het laboratorium. Een groot mankement, want hierdoor is het lastig om goed onderzoek te doen. Andere onderzoeksgroepen wereldwijd hebben ook bijgedragen aan de huidige kennis, maar er blijven nog veel vragen open. Voorlopig kunnen we het virus aantonen en een behandeling inzetten wanneer dat nodig is. Het ontwikkelen van een vaccin is nog verre toekomst. ”

Eind 2012 ontwierp Van den Doel een test om antistoffen tegen EEHV te meten in olifanten. Dankzij deze test was het eindelijk mogelijk om vast te stellen of de olifant afweerstoffen tegen het virus heeft en hoe hoog deze zijn.

Brexit

Om het virus zelf aan te tonen werd altijd bloed van acuut zieke olifanten met EEHV symptomen naar het AHVLA instituut  in Engeland gestuurd voor analyse.  Maar omdat het veel tijd en geld om de monsters per koerier in Engeland te krijgen én er een Brexit aankomt, werd een alternatief bedacht: Diergaarde Blijdorp onderzoekt de monsters voortaan zelf met ondersteuning van onze afdeling Virologie. En neemt voortaan wekelijks bij alle olifanten monsters af. “In Blijdorp is een speciaal lab ingericht en een analist opgeleid. Het Erasmus MC stelde een afgeschreven machine beschikbaar. Alle andere materialen die nodig zijn voor het onderzoek, worden betaald door een stichting. Ook andere Nederlandse dierentuinen die Indische olifanten hebben, dragen hun steentje bij”, aldus Van den Doel.

Meekijken

Elke dierentuin in Europa kan voortaan tegen kostprijs bloedmonsters insturen naar Blijdorp. Terwijl de bepalingen worden gedaan, kan het publiek meekijken. Het lab is omringd door grote ramen en op muren hangen borden met uitleg over de test.

Het wekelijks afnemen van de monsters is overigens nog een enorme klus. Van den Doel: “Het is een sociale kudde. Dus even een beest meenemen om een bloedonderzoek te verrichten, gaat niet zo makkelijk. Vooral niet bij de kleintjes, die worden erg beschermd door de moeder.” Een wekelijkse test lijkt veel, maar is noodzakelijk. “Het virus ontwikkelt zich razendsnel, maar als de dieren op tijd worden behandeld kunnen ze meestal genezen. Dus is het belangrijk om de ziekte tijdig te signaleren. Zodra we zien dat het virus actief wordt, dan starten we met een anti-virusmiddel. In Blijdorp liggen die middelen in grootverpakking op de plank. Want ja, waar een mens met één pilletje afkan, heeft een olifant meteen een emmer vol nodig.”

Erasmus MC en Blijdorp

Waarom het Erasmus MC betrokken is bij dit virus? We zijn er toch voor mensen, niet voor dieren? Van den Doel: “Ik weet niet anders dan dat het Erasmus MC en Blijdorp samenwerken, dat is al vijftig jaar zo. Misschien komt dat ook omdat veel virologen een veterinaire achtergrond hebben – virologie gaat heel vaak over dieren. Zelf doe ik het vooral voor dierenarts Willem (Schaftenaar, red). Hij is kind aan huis in Blijdorp en ontzettend betrokken bij de dieren. Ik leer veel van hem. Net als van mijn collega’s van diagnostiek trouwens. Die hebben mij ook enorm geholpen en gesteund.”

 

Lees ook