Hart- en vaatinternist dr. Jeanine Roeters van Lennep: “Het hart staat symbool voor de liefde. Dat zien we al in de Middeleeuwen. Op afbeeldingen uit de twaalfde eeuw schenken ridders een hart aan een geliefde jonkvrouw. Mogelijk verwijzen de rondingen van het hart naar de vrouwelijke vormen, de borsten en de billen. Maar misschien kwam de hartvorm voort uit een gebrekkige kennis van de anatomie en zag men het hart toen zo.”

Wat er gebeurt er met het hart als we verliefd zijn?

“In de hersenen worden stofjes aangemaakt die de afgifte van hormonen – onder andere adrenaline en noradrenaline – stimuleren. Dat zijn hormonen die we associëren met stressvolle momenten. Maar de hormonen komen ook vrij bij prettige momenten van opwinding. De hartslag en de bloeddruk nemen daardoor toe.”

Maar wat als de liefde voorbij is?

Het blije gevoel wordt vervangen door een gevoel van ellende. Soms verzuchten mensen met liefdesverdriet dat ze het liefst doodgaan. Kun je overlijden aan een gebroken hart?

Volgens Roeters van Lennep is het antwoord ‘ja’. “Debbie Reynolds (84) is, denk ik, het bekendste voorbeeld. Zij stierf in 2016, een dag nadat haar dochter, actrice Carrie Fisher (60) overleed aan een zware hartaanval. De exacte doodsoorzaak werd nooit vastgesteld, maar het is aannemelijk dat de hevige emoties bij het plotselinge overlijden van haar dochter een acute hartstilstand hebben veroorzaakt.

Intens verdriet kan extreme stress veroorzaken, met een sterk verhoogde hartslag en bloeddruk als gevolg. Bij sommige mensen – het komt maar weinig voor – kan het hart die extreme reactie niet aan. Zij vallen letterlijk dood neer. Dat noemen we het broken heart syndrome. De officiële benaming is stress-geïnduceerde cardiomyopathy.”

Bewijs

Ook de vrouw van de Vlaamse schrijver Willem Elsschot (pseudoniem van Alfons de Ridder, 1882-1960) overleed een dag nadat haar echtgenoot aan een hartaanval overleed. Toeval of toch niet? In 2012 werd in het wetenschappelijk tijdschrift Circulation een onderzoek gepubliceerd dat aantoont dat het verlies van een naaste het risico op een hartinfarct in de dagen erna verhoogt: Risk of Acute Myocardial Infarction After the Death of a Significant Person in One’s Life.

Zijn de risico’s van een broken heart syndrome voor mannen en vrouwen hetzelfde?

“Dat is een interessant vraagstuk. In het artikel uit Circulation (en ook andere artikelen) blijkt dat mannen een meer ernstige vorm van deze aandoening hebben dan vrouwen. Of dat werkelijk zo is en hoe dat kan worden verklaard, zal verder onderzoek moeten aantonen.”

Euforie

Ook het tegenovergestelde, doodgaan na gevoelens van euforie, is mogelijk. Roeters van Lennep: “Dezelfde hormonen komen vrij, bijvoorbeeld nadat je favoriete voetbalclub het winnende doelpunt heeft gescoord. Bij sommige mensen kan die opwinding zover oplopen dat het hart ermee ophoudt. Dat wordt het happy heart syndrome genoemd.”

Een verjaardagsfeestje, een ontmoeting met vrienden van vijftig jaar geleden, het winnen van de jackpot, het vieren van een gunstige uitslag na een medisch onderzoek… het zijn voorbeelden uit ‘Happy heart syndrome: role of positive emotional stress in takotsubo syndrome’ dat in 2016 in European Heart Journal werd gepubliceerd. In dat artikel staan twintig voorbeelden van positieve gebeurtenissen of ervaringen die zoveel emoties losmaakten dat mensen daardoor een acute hartstilstand kregen.

Reden om het in de liefde rustig aan te doen?

Lachend: “Nee hoor, in de liefde moet je voluit gaan, niet op de rem gaan staan.”

Vrouw versus man

Hart- en vaatinternist Jeanine Roeters van Lennep is vooral geïnteresseerd in de cardiovasculaire verschillen tussen mannen en vrouwen. Waarom reageren vrouwen anders op medicijnen dan mannen? Wat is voor hen de beste dosis? Moet er bij diagnose en behandeling rekening gehouden worden met de menstruatiecyclus? Met financiële steun van een crowdfunding-campagne en de Hartstichting gaat zij die vraagstukken ontrafelen.