Foto: Levien Willemse
Afhankelijk van de zwangerschapsduur van het kind ziet ze daarin een taak voor de huisarts, algemeen kinderarts of kinderlongarts. Ook op volwassen leeftijd moet aandacht zijn voor het onderwerp vroeggeboorte. Duijts: “Er zijn nog niet veel longartsen die aan een volwassene vragen of hij of zij te vroeg is geboren.”
Waarom is dit belangrijk?
“Op deze manier kunnen we veel problemen voorkomen of verlichten. Kinderen die te vroeg geboren zijn en longproblemen hebben, lopen anders het risico om de chronische longpatiënten van de toekomst te zijn. Al héél vroeg in het leven, al tijdens de zwangerschap, zijn er omstandigheden en invloeden die maken wie het kind later zal zijn. Nooit meer zullen de groei en ontwikkeling sneller gaan dan in deze periode. Nooit meer ook zullen de groei en ontwikkeling nog zo te veranderen zijn als tijdens de zwangerschap en het vroege leven na de geboorte.”
Wat is astma?
“Astma is een ontsteking van de longen waarbij er altijd kleine ontstekingen zijn. De longen reageren daardoor gevoelig op prikkels als rook, uitlaatgassen, huisstofmijt of huisdieren. Hierdoor ontstaat er benauwdheid of hoesten. Tijdens een astma-aanval zwellen de slijmvliezen in neus, keel en longen op. Omdat de spieren die om de luchtwegen heen zitten verkrampen, worden de luchtwegen smaller wat ademen moeilijker maakt. Het verschilt per kind hoe erg de astma is.”
Hoe vaak komt het voor?
“Astma op de kinderleeftijd is een groot gezondheidsprobleem met belangrijke gevolgen voor kinderen. Het kan bijvoorbeeld leiden tot schoolverzuim en een mindere kwaliteit van leven. We wilden weten hoe vaak astma bij Rotterdamse kinderen voor kwam. Hiervoor hebben we een grote en diverse groep kinderen en hun ouders die meedoen aan Generation R, een onderzoek naar gezond opgroeien in Rotterdam, gevolgd vanaf het begin van de zwangerschap. Het gaat om zo’n achtduizend kinderen van meer dan honderzestig nationaliteiten Ons beeld bleek grotendeels overeen te komen met de cijfers voor het hele land: vijf tot tien procent van alle Rotterdams kinderen had astma.”
Wat waren de oorzaken?
“Astma kan door vele verschillende redenen ontstaan. Er zijn erfelijke oorzaken en omgevingsfactoren, zoals rokende ouders of wonen langs een snelweg. Wij hebben een aantal mogelijke oorzaken onderzocht en ons in het bijzonder gericht op oorzaken die te beïnvloeden zijn.”
Hoe vroeger je bent geboren, hoe groter het risico op astma later in het leven
Heeft de zwangerschapsduur invloed?
“Uit andere onderzoeken was al bekend dat kinderen met een laag geboortegewicht een hogere kans hebben om astma te krijgen. Wij hebben daar iets belangrijks aan kunnen toevoegen door naar de zwangerschapsduur te kijken. Die bleek een veel grotere rol te spelen bij het ontstaan van astma dan het geboortegewicht. Hoe vroeger je bent geboren, hoe groter het risico op astma later in het leven. Wij hadden alleen een verband verwacht bij kinderen die véél te vroeg waren geboren, maar het verband was ook al te zien bij kinderen die niet extreem vroeg waren geboren of zelfs maar een beetje te vroeg. Het is echt een glijdende schaal. Dit is een belangrijke bevinding met mogelijke gevolgen in de volwassenheid.”
“Wij achterhaalden dat het nadelig is om zeer snel te groeien tijdens het eerste levensjaar. Kinderen die in deze periode te veel aankomen, lopen ongeveer dertig procent meer risico om astma te ontwikkelen dan kinderen die normaal groeien. Te veel ‘inhaalgroei’ na een laag geboortegewicht of groeiachterstand tijdens de zwangerschap blijkt ook niet goed te zijn. Zorgverleners, zoals artsen op het consultatiebureau, kunnen in de gaten houden of kinderen niet te veel aankomen in het eerste levensjaar om daar eventueel adviezen op aan te passen.”
En wat betekent het als ouders roken?
“We hebben met Generation R ook gedetailleerd kunnen aantonen hoe ongunstig de invloed van roken is. Uiteraard is al langer bekend dat roken door ouders in de zwangerschap veel nadelige gevolgen heeft voor hun kind. Wij vonden dat als een moeder rookt tijdens de zwangerschap, haar kind tot meer dan zestig procent meer kans heeft op astma. Dit staat los van het feit of moeder ná de zwangerschap nog rookt en of de vader al dan niet rookt.”
“Ook stress van de moeder tijdens de zwangerschap bleek een belangrijke risicofactor te zijn. Als een moeder bijvoorbeeld angstklachten of depressieve klachten heeft ervaren toen haar kind nog in de buik zat, is de kans groter dat haar kind op vierjarige leeftijd astma-achtige klachten heeft. Dit is een bijzondere vondst, die door andere onderzoeken moet worden bevestigd. Het ondersteunt wel het belang van een goede mentale en stressvrije gezondheid rond de zwangerschap.”
Ook stress van de moeder tijdens de zwangerschap bleek een belangrijke risicofactor te zijn
Wat is er met deze bevindingen gebeurd?
“Het inzicht over vroeggeboorte is inmiddels verwerkt in de wereldwijde astmarichtlijn waarmee zorgverleners werken: de GINA-guideline. Het wordt nu steeds duidelijker dat het belangrijk is te waken voor onderschatting van longproblemen die vroeggeboorte kan opleveren op latere kinderleeftijd. De veel te vroeg geboren baby’s worden hier doorgaans al op gescreend, maar ook bij iets te vroeg geboren kinderen zouden de longontwikkeling en -klachten in de gaten moeten worden gehouden. De kinderlongartsen en neonatologen in het Erasmus MC- Sophia werken nauw samen om dit voor elkaar te krijgen.”
“In het Erasmus MC-Sophia Kinderziekenhuis is daarvoor een speciale polikliniek opgezet. Hier worden heel vroeg geboren kinderen met longafwijkingen zelfs in de volwassenheid gevolgd. Van deze jongens en meisjes is bekend dat zij ook andere problemen kunnen krijgen in hun ontwikkeling. Daarom worden zij door veel verschillende zorgverleners gezien: een kinderlongarts, neonatoloog, algemene kinderarts, fysiotherapeut en ook een psycholoog voor de mentale- en cognitieve ontwikkeling. In het eerste jaar komen de ouders drie keer met hun kind langs, daarna om het jaar en later om de drie jaar. Duijts: “Dan kunnen we bijsturen als de ontwikkeling en longproblemen een beetje uit de pas lopen.”
Wat kunnen we verder met de gegevens uit Generation R?
“Hiermee kunnen voorspellingsmodellen worden gebouwd om de zorg voor astma te verbeteren. Sommige kinderen van twee of drie jaar hebben een piepende ademhaling. Maar niet allemaal zullen zij astma krijgen. Soms gaat het weer over. Een onderzoek binnen Generation R heeft factoren blootgelegd die de kans vergroten dat een twee of driejarige met een piepende ademhaling astma zal hebben op zesjarige leeftijd. Deze informatie is verwerkt in voorspellingsmodellen. Die kunnen jeugdartsen van de Centra voor Jeugd en Gezin bijvoorbeeld helpen om beter onderbouwde beslissingen te nemen.”
Wat wil je aanstaande ouders meegeven?
“Zorg voor goede omstandigheden en invloeden voor je kind. Want als iets eenmaal niet optimaal is verlopen, is het moeilijker om de ziekte op latere leeftijd te voorkomen.”
