De subsidie is toegekend door TRANSCAN-2 ERA-NET, een Europees netwerk gericht op internationale samenwerking bij kankeronderzoek. Namens Nederland is KWF Kankerbestrijding daarin partner. “De jaarlijkse oproep tot het indienen van onderzoeksvoorstellen was in 2018 gefocust op zeldzame tumoren. Ons voorstel richt zich op het urotheelcarcinoom van de hoge urinewegen; een zeldzame vorm van kanker die ontstaat in de binnenbekleding van nieren en urineleiders. Daar wordt relatief weinig onderzoek naar gedaan”, vertelt uroloog en initiatiefnemer Joost Boormans.
Internationaal
Het moleculair onderzoek wordt verricht door een Europees consortium van academische ziekenhuizen waarin het Erasmus MC de kar trekt. Boormans werkt daarbij samen met collega’s uit Erlangen (Duitsland), Parijs, Madrid en Malaga. Het onderzoek zal uiterlijk 1 april 2019 van start gaan.
Dr. Joost Boormans
Twee vragen
Twee vragen willen Boormans en zijn collega’s beantwoorden: “Ten eerste gaan we onderzoeken hoe het komt dat patiënten die een tumor in de hoge urinewegen hebben gehad, een sterk verhoogde kans hebben om ook een tumor in de blaas te krijgen. De meest aannemelijke hypothese is dat tumorcellen zich van de eerder aangedane ureter of nier verplaatsen naar de blaas. Dat zou moeten betekenen dat die tumoren moleculair gezien hetzelfde zijn. Als we dat aantonen, kan dat voor patiënten betekenen dat zij voor controle na hun operatie geen onaangenaam cameraonderzoek via de plasbuis meer nodig hebben, maar dat moleculair urineonderzoek kan volstaan om een recidief in de blaas op te sporen.”
‘…dat zou goed nieuws zijn voor zo’n zeldzame vorm van kanker, waar nauwelijks nieuwe middelen tegen worden ontwikkeld’
Gevoelig voor therapie
De tweede onderzoeksvraag komt voort uit het gegeven dat tumoren met veel DNA-mutaties goed lijken te reageren op immunotherapie. “Zulke tumoren, met een hoge mutational load, zien we vaak bij patiënten met Lynch-syndroom, een erfelijke aandoening die de kans op tumoren in onder meer het urotheel sterk verhoogt. Dat zou kunnen betekenen dat die patiënten kandidaat zijn voor gerichte behandeling met bestaande immunotherapie. En dat zou goed nieuws zijn voor zo’n zeldzame vorm van kanker, waar nauwelijks nieuwe middelen tegen worden ontwikkeld. Dat is ook het mooie aan deze toekenning.”
Moleculaire kaart
De onderzoekskosten gaan voor een flink deel zitten in DNA-sequencing, het laboratoriumproces dat zicht geeft op de genetische code van tumoren. “Spanje en Duitsland leveren in dit onderzoek een patiëntengroep waarvan we de gevonden DNA-veranderingen zullen vergelijken met onze eigen populatie”, zegt Boormans.
Maarten van der Weijden
De Nederlandse populatie komt voort uit de lopende, Nederlandse REBACARE-studie bij patiënten met een urotheelcarcinoom van wie nier en urineleider operatief verwijderd worden. “Dat is een van de studies waarvoor Maarten van der Weijden de Elfstedentocht zwom. We onderzoeken of het helpt om een urotheelcarcinoom in de blaas te voorkomen, als patiënten voorafgaand aan hun operatie eenmalig een blaasspoeling met chemotherapie krijgen. Dankzij deze nieuwe subsidie kunnen we de weggehaalde tumoren ook moleculair in kaart brengen om onze twee onderzoeksvragen te beantwoorden.”
