Dat blijkt uit jarenlange research van dr. Nick van Huizen, die 14 januari op zijn onderzoek is gepromoveerd. Hij onderzocht de urine van gezonde mensen en vergeleek die met urinemonsters van patiënten met uitzaaiingen van darmkanker in de lever. Hij ontdekte dat mensen met zo’n uitzaaiing een verhoogde hoeveelheid peptiden – stukjes eiwit – in hun urine hebben.
De peptiden waar Van Huizen op testte, behoren tot de familie van de collageen-eiwitten. “Collageen-eiwitten bevinden zich tussen de cellen, en geven structuur aan bijvoorbeeld botten en aan de huid. Zie de eiwitten maar als de muren van een gebouw. Ze geven ook structuur aan tumoren, al is de ruimte tussen de tumorcellen een chaos.”
De tumor past de eiwitten in de ruimte tussen de tumorcellen aan. “Ze zijn dus anders dan in gezond weefsel. De groeiende tumor verstoort met name de productie en afbraak van de collageen-eiwitten. Daardoor worden meer collageen-peptiden via het bloed afgevoerd naar de nieren, en in de urine uitgescheiden.”
14.000 patiënten
Darmkanker staat in Nederland op de derde plaats van meest voorkomende soorten kanker. Per jaar krijgen ongeveer 14.000 nieuwe patiënten de diagnose te horen. Zo’n 5000 mensen overlijden aan de gevolgen van de ziekte. Na operatieve verwijdering van de primaire darmtumor is er dertig tot veertig procent kans op het ontwikkelen van uitzaaiingen in de lever.
Om vast te stellen of er uitzaaiingen zijn, moet een patiënt regelmatig naar het ziekenhuis voor nacontrole. Dan worden er CT-scans gemaakt, of echografisch onderzoek uitgevoerd. Ook het bloed wordt onderzocht.
Huisarts
Als Nick van Huizens bevindingen ook na zijn vervolgonderzoek nog juist blijken, kan een patiënt straks voor zijn nacontroles naar de huisarts. Die stuurt urine van de patiënt, samen met een buisje bloed naar het Erasmus MC, waar het laboratorium de samples onderzoekt en bepaalt of er afwijkingen zijn die wijzen op de ontwikkeling van een uitzaaiing in de lever.
“Bij gezonde mensen vind je een kleine hoeveelheid van deze collageen-peptiden in de urine, maar bij mensen met een uitzaaiing in de lever is de hoeveelheid sterk verhoogd. We vinden bij deze groep alleen een verhoging van dit specifieke eiwit. Het niveau van andere peptiden in de urine is normaal.”
De urinetest biedt ongeveer 90 procent zekerheid. Dat is dezelfde zekerheid die een ct-scan biedt, laat Van Huizen weten. “Met het verschil dat de patiënt dus niet naar het ziekenhuis hoeft te komen. Op het moment dat een verhoging van de collageen-peptiden wordt gevonden in de urine, zal ter controle alsnog een ct-scan worden gemaakt om de plaats van een uitzaaiing te bepalen.”
Valideren
De uitkomst van het onderzoek van Van Huizen is veelbelovend, en zou voor meerdere soorten uitzaaiingen gevolgen kunnen hebben. Het gaat nog wel enige tijd duren voordat de urinetest bij de huisarts ligt. Van Huizen hoopt op vijf jaar. “We moeten de test eerst nog valideren bij een grotere groep patiënten met uitzaaiingen van verschillende afmetingen in de lever.
In het vervolgonderzoek testen de onderzoekers urinemonsters net voordat de uitzaaiing wordt verwijderd. “Dat doen we om vast te stellen dat de urinetest inderdaad bij elke grootte van uitzaaiing positief is. Een half jaar na die behandeling van de uitzaaiing meten we in de urine nogmaals de peptide-waarden. We verwachten dat de urine ‘schoon’ zal zijn bij afwezigheid van nieuwe uitzaaiingen.”
De validatiestudie wordt mogelijk gemaakt door een subsidie van de Europese Unie (EIT Health).
Luister hier naar de podcast van een interview dat Nick van Huizen had met BNR Factgurus.
