Delier, ook wel acute verwarring, is een veel voorkomende complicatie. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat een delier in 20 tot 30 % van de gevallen optreedt na een hersenoperatie. Meestal in de eerste drie dagen na de operatie.
Kappen: “Voor de patiënt en de familie is dat een heel nare ervaring. Bovendien leidt het tot een langer ziekenhuisverblijf met intensievere zorg. Op langere termijn kan het denkvermogen verminderd zijn en is de kans op dementie groter. Net als de kans dat de patiënt nog een keer een delier krijgt.”
Emmer
“Waardoor een delier ontstaat? Dat is moeilijk aan te duiden. Er zijn allerlei factoren bij betrokken. Soms is het gewoon als een emmer die overloopt. Een vrouw van negentig die blaasontsteking krijgt, kan een delier krijgen. Die is door haar hoge leeftijd al kwetsbaar en dan is er weinig nodig. Maar ook bij jongere mensen komt het voor. Verschillende factoren, zoals angst en pijn rond een operatie kunnen een rol spelen. Maar het precieze mechanisme is nog niet bekend.”
Passief
Wat zichtbaar is bij een patiënt met een delier loopt ook erg uiteen. Sommige mensen zijn onrustig en proberen bijvoorbeeld hun infuus los te trekken. Anderen worden juist stil en passief. De laatste categorie valt niet meteen op. Het risico bestaat dat niemand het opmerkt. Vaak gebeurt dat pas als de familie de patiënt ziet en zegt: hier klopt iets niet. Behalve verwardheid zijn er soms ook hallucinaties. Mensen zien of horen dingen die er niet zijn. Ook kunnen ze in een gesprek sneller de draad kwijtraken en raakt hun dag-nachtritme in de war.
Muziek
In het onderzoek worden tweehonderd patiënten opgenomen. De helft krijgt voor, tijdens en na de operatie muziek te horen. Ze kunnen zelf een keuze maken uit een speellijst op een tablet.
De koptelefoon gaat op wanneer de patiënt op de verkoever ligt, in de wachtruimte, vlak voor de operatie begint. Tijdens de hele operatie hoort de patiënt muziek. “Patiënten krijgen dan wel oortjes in. Een koptelefoon is niet praktisch tijdens hersenoperaties”, licht Kappen toe.
In de drie dagen na de operatie krijgen de patiënten nog twee keer een half uur muziek te horen op de afdeling.
“Het meeste effect heeft de muziek als de patiënten zelf hun favoriete nummers kunnen kiezen”, vertelt Kappen. “Daarom kunnen de patiënten straks een keuze maken uit verschillende muzieklijsten.”
Divers
De patiëntengroep is heel divers. “Gemiddeld zijn ze rond de vijfenvijftig jaar, maar het gaat van jong tot oud. Ook achtergrond en opleidingsniveau lopen uiteen. Dat maakt het interessant. Vooral omdat delier bekend staat als iets wat ouderen overkomt. We willen daarom in onze groep bekijken wat risicofactoren zijn voor het ontwikkelen van delier. Ook willen we meer begrijpen van het onderliggende mechanisme door hersenweefsel in het lab te onderzoeken. Wat is daar te zien? Wellicht levert dit ook inzichten op.”
Meten
Om te weten of de patiënten uit het onderzoek na de operatie een delier krijgen, zijn er regelmatig meetmomenten. Drie keer per dag, met de zogeheten Delirium Observatie Score (DOS). Wijst de test op delier, dan komt een psychiater langs om dit verder te onderzoeken. Deze stelt vast of het echt een delier is. De patiënt kan daarvoor behandeld worden met medicijnen.
Patiënten worden gevolgd tot en met ontslag uit het ziekenhuis en in de eerste zes maanden thuis.
“We kijken onder andere naar de kwaliteit van leven, het zelfstandig functioneren en het denkvermogen”, aldus Kappen.
Afwachten
“Of muziek echt gaat helpen is natuurlijk nog afwachten. Dit is de eerste studie op dit gebied. Maar eerder onderzoek naar muziek bij medische behandelingen heeft wel laten zien dat het angst, pijn en stress vermindert. En dat zijn juist bekende uitlokkende factoren voor een delier. Bovendien, als muziek delier enigszins afremt of vermindert, is dat ook al een grote winst. Er hebben heel veel mensen mee te maken en de impact is groot. Een klein effect kan ook een groot verschil maken. Het is de moeite waard om het te onderzoeken en dat zo goed mogelijk te doen.”
Jazz
Ja, hij heeft zelf ook iets met muziek, beaamt Kappen tot slot. Hij is muzikaal. Speelt zijn leven al piano, vooral jazz. Zijn middelbare school combineerde hij met een vooropleidingsprogramma van het conservatorium. Uiteindelijk koos hij toch voor een studie geneeskunde. Maar spelen doet hij nog steeds, in verschillende bands. Of hij luistert naar Herbie Hancock, Bill Evans en Keith Jarrett.
Muziek als medicijn
Pablo Kappen maakt als promovendus deel uit van Muziek als Medicijn, een onderzoeksgroep geleid door prof. dr. Jeekel, die zich bezighoudt met de effecten van muziek op patiënten rondom operaties.
Beurs
Het onderzoek naar de invloed van muziek is onderdeel van een promotieonderzoek naar delier bij neurochirurgische patiënten. Dit zijn patiënten die in of rond de hersenen een operatie krijgen. Mensen met een tumor, infectie, spontane hersenbloeding of een bloeding door een ongeluk. Kappen kreeg hiervoor een beurs, de Erasmus MC Efficiency Research Grant 2019. In het onderzoek wordt ook naar de kosten gekeken. Samen met zorgeconomen van ESHPM (Erasmus School of Health Policy). De verwachting is dat de kosten dalen wanneer minder mensen een delier krijgen of wanneer de gevallen van delier minder ernstig zijn.
