Voor veel vrouwen is de menopauze -op zijn zachtst gezegd- een roerige periode, met opvliegers, slaapstoornissen, nachtzweten, stemmingswisselingen en stramme gewrichten. Maar als de overgang zich aandient als je nog geen veertig bent, is er iets bijzonders aan de hand en behoeven de klachten extra veel aandacht.
Essentieel
Tijdens de overgang stopt de aanmaak van oestrogenen, essentiële stoffen voor het jonge vrouwenlichaam. Worden die stoffen te vroeg niet meer geproduceerd, dan loopt een vrouw het risico op ernstige aandoeningen als hart- en vaatziekten en botontkalking.
Voor deze jonge vrouwen biedt het Erasmus MC daarom een speciaal spreekuur: de POI-poli. ‘POI staat voor Premature Ovariële Insufficiëntie, wat betekent dat de eierstokken te vroeg zijn gestopt met functioneren’, leggen gynaecoloog Yvonne Louwers en psycholoog Geranne Jiskoot uit.
Dubbelgesprek
Vrouwen die de POI-poli bezoeken, krijgen tijdens hun eerste bezoek aan de poli een dubbelgesprek: met zowel psycholoog Jiskoot, als gynaecoloog Louwers -of haar collega Jits Schipper. Indien nodig kunnen ze worden doorverwezen naar andere specialisten, zoals een seksuoloog, diëtist of internist. De polikliniek is tot stand gekomen volgens de principes van waardegedreven zorg, die tot doel heeft de zorg zó te organiseren dat patiënten het maximaal haalbare uit hun behandeling halen.
In Nederland heeft één op de honderd vrouwen POI. En dat aantal stijgt gestaag. ‘De overleving van allerlei soorten kanker wordt steeds beter’, leggen Louwers en Jiskoot uit. ‘Door behandelingen met bijvoorbeeld chemotherapie, neemt de kans op vervroegde overgang wel toe. Maar bij veel vrouwen weten we nog niet hoe het komt dat de overgang zich te vroeg aandient.’
Yvonne Louwers, Jits Schipper en Geranne JiskootHet uitblijven van de menstruatie, de eerder genoemde ‘hotflashes’, stemmingswisselingen en gevoelens van depressie: het zijn allemaal symptomen waar ook jonge vrouwen mee te maken krijgen als de overgang zich aandient. ‘Maar als je als jonge vrouw niet meer ongesteld wordt en opvliegers krijgt, denk je niet meteen aan de overgang’, zegt Louwers. ‘Dan denk je bijvoorbeeld eerder aan stress, of aan een burn-out.’
Jiskoot: ‘We zien ook dat veel huisartsen de link niet leggen. Dat is op zich logisch, want het is zeldzaam. Maar daardoor voelen deze vrouwen zich wel vaak onbegrepen en van het kastje naar de muur gestuurd.’
Podcast
Meer weten over de vervroegde overgang? Beluister de aflevering van In Opname, de podcast van het Erasmus MC, over dit onderwerp. Gynaecoloog Yvonne Louwers en psycholoog Geranne Jiskoot bespreken daarin de symptomen, oorzaken en behandeling van premature ovariële insufficiëntie (POI).
De POI-poli bestaat nu een half jaar en na een artikel in de Libelle, geschreven door een journaliste met POI, werd het druk. De poli voorziet klaarblijkelijk in een behoefte. Jiskoot en Louwers draaien de poli zoals gezegd gezamenlijk. ‘Poli’s voor premature overgang zijn niet nieuw. Maar het is uniek dat jonge vrouwen in de overgang tegelijkertijd zowel een psycholoog als een gynaecoloog spreken. Dat wordt enorm gewaardeerd. We hebben deze structuur bedacht in samenwerking met de patiëntenvereniging. Zij vonden het erg belangrijk dat er zowel aandacht voor het medische als het psychologische aspect van de vervroegde menopauze is.’
De meest voorgeschreven behandeling is hormoonsuppletietherapie (HST). ‘Deze therapie wordt geassocieerd met een mogelijk verhoogde kans op borstkanker’, weet Louwers. ‘Maar voor vrouwen met POI gaat dat niet op. Voor hen is de toediening van de hormonen een aanvulling op een tekort, en daarom essentieel voor een gezond lichaam. Vrouwen die al voor hun veertigste overgang komen, missen zo’n twaalf jaar oestrogeenaanmaak. Als je dat niet behandelt, bestaat zelfs de kans dat ze eerder overlijden dan vrouwen die op een normale leeftijd in de overgang komen.’
Rouw
Psycholoog Geranne Jiskoots bijdrage is belangrijk omdat de jonge vrouwen te maken kunnen krijgen met diepe gevoelens van rouw. ‘Deze vrouwen zijn wellicht nog maar net begonnen met het stichten van een gezin, of hebben nog een kinderwens. Als bloedonderzoek heeft aangetoond dat de vrouw inderdaad in de overgang is, zijn de eitjes op. Vrouwen kunnen dan hulp krijgen bij het verwerken van het verlies van hun vruchtbaarheid. We helpen hen ook bij het afwegen van de mogelijkheden om op andere manieren moeder te worden. Bijvoorbeeld door eiceldonatie, of adoptie.’
Tenslotte: de overgang is voor veel vrouwen een vervelende periode. Ook als die zich op de gewone leeftijd manifesteert. ‘Ook voor deze vrouwen is er een spreekuur: de Menopauze Polikliniek in het IJsselland Ziekenhuis. Daar werken wij mee samen.’
Informatie
Meer informatie over de POI-polikliniek is op te vragen via poi@erasmusmc.nl. Direct een afspraak maken kan ook, het telefoonnummer is te vinden op de webpagina van het Voortplantingscentrum.
