Ataxie is een neurologische aandoening waarbij de kleine hersenen minder goed werken. Dit leidt tot problemen met onder meer coördinatie en balans, waardoor mensen met ataxie een groter risico hebben om te vallen. Revalidatiearts en hoofdonderzoeker Jorik Nonnekes van het Radboudumc: ‘Een deel van de mensen met ataxie, vaak jonge mensen, zijn afhankelijk een rollator. Die is zwaar, en kan onhandig in gebruik zijn. Bovendien ervaren mensen met ataxie de rollator vaak als stigmatiserend.’
Techniek uit de ruimte
De rugzak genaamde de gyropack bevat technologie die in de ruimtevaart wordt gebruikt om grote satellieten of ruimtestations te stabiliseren. De gyropack is bij de groep van ingenieur Heike Vallery op de TU Delft en het Erasmus MC al meer dan tien jaar in ontwikkeling. ‘Toen ik dat hoorde dacht ik; hier kan ik mensen met ataxie ook mee helpen’, vertelt Nonnekes.
De rugzak bevat draaiende wielen en een complex regelsysteem. ‘Binnen in de rugzak vind je twee cilinders, of soepblikken, zoals wij ze noemen’, legt ingenieur Bram Sterke van het Erasmus MC uit. Hij ontwikkelde de rugzak samen met Vallery. ‘In de cilinders zit een vliegwiel dat hard ronddraait. Net als een draaiende tol heeft het vliegwiel de neiging om niet van orientatie te veranderen. In de cilinders zit ook een motor die het vliegwiel manipuleert.’
Vallery legt uit dat er zo weerstand ontstaat tegen de draaibeweging van de romp, wat een beetje lijkt op bewegen in water. Dat zorgt ervoor dat iemand die de rugzak draagt, zijn of haar romp langzamer beweegt en daardoor stabieler staat en meer tijd heeft om evenwicht zelf te regelen.
In de gyropack zit technologie uit de lucht- en ruimtevaart
De onderzoekers testten de rugzak bij veertien patiënten met matige tot gevorderde ataxie. Ze voerden balans- en loopoefeningen uit in drie situaties: zonder rugzak, met actief werkende rugzak en met een inactieve rugzak. De laatste situatie was qua geluid en gevoel niet te onderschieden van de actieve variant.
Uit de experimenten bleek dat de rugzak zonder dat die actief was al een meerwaarde heeft voor patiënten. ‘Dat komt waarschijnlijk doordat de rugzak best zwaar is, ongeveer zes kilo. Dat helpt al met het stabiel houden van het bovenlichaam. De grootste verbetering in balans was echter te zien met de werkende rugzak. Patiënten waren zichtbaar stabieler en konden bijvoorbeeld beter in een rechte lijn lopen’, legt Nonnekes uit.
Toekomstperspectief
De onderzoekers willen de rugzak nu doorontwikkelen, waarbij gebruiksvriendelijkheid voorop staat. ‘Nu lijkt het net alsof je met een stofzuiger op je rug loopt als je de rugzak om hebt’, zegt Sterke: ‘Op korte termijn zullen patiënten het dus nog niet naar de supermarkt dragen, daarvoor moeten we de rugzak eerst lichter en vooral stiller maken.’
Nonnekes hoopt dat de rugzak in de toekomst het dagelijks leven van mensen met ataxie kan vergemakkelijken: ‘Zodat ze bijvoorbeeld naar een feestje kunnen zonder rollator, die sommige mensen als log en onhandig ervaren. Dat geeft veel meer bewegingsvrijheid en zorgt daarmee hopelijk voor een betere kwaliteit van leven.’
Technisch umc
De zorgvraag stijgt, terwijl de arbeidsmarkt steeds krapper wordt. Daarom is het nodig om steeds meer te innoveren in de zorg. Als technisch universitair medisch centrum ontwikkelt en implementeert het Erasmus MC samen met universiteiten en bedrijven innovatieve technologieën. Zoals beschreven in Koers28, de strategie van het Erasmus MC.
