Rietjens wordt 26 januari 2023 officieel benoemd als hoogleraar ‘Design for Public Health’ aan twee instituten: de faculteit Industrieel Ontwerpen van de TU Delft en de afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg van het Erasmus MC. Zij gaat met een heel leger ontwerpers, wetenschappelijk onderzoekers, zorgprofessionals en patiënten proberen een blauwdruk te maken voor een nieuwe gezondheidszorg. In Nederland én Europa.
Vergrijzing
De gezondheidszorg staat in heel Europa voor grote uitdagingen. Door de vergrijzing en steeds betere therapieën worden miljoenen mensen langdurig patiënt. Daar staat tegenover dat minder mensen kiezen voor een baan in de zorg. Personeelstekorten zijn nu al nijpend. Als er niets verandert, moet in 2040 één op de vier mensen in de zorg werken om alle patiënten te kunnen helpen.
‘Van patiënten wordt steeds meer eigen regie verwacht. Maar uit mijn onderzoek blijkt dat dit voor veel mensen heel ingewikkeld is. Zeker voor mensen die ongeneeslijk ziek zijn. Ziekenhuisbezoeken, behandelingen, omgaan met bijwerkingen, complexe informatie begrijpen, je opnieuw verhouden tot werk en relaties’, schetst Rietjens. ‘Uit onderzoek blijkt dat de helft van de patiënten dit uiteindelijk niet meer kan opbrengen.’
En – o ironie – door innovaties in de gezondheidszorg, denk aan patiëntportalen en thuismonitoring, wordt het er niet altijd gemakkelijker op, weet Rietjens. Zeker niet als deze innovaties niet goed zijn ontworpen.
Niet op hun plaats
Daar komt bij dat een aanzienlijk deel van de ongeneeslijke zieke mensen behandelingen krijgt aangeboden die niet passend zijn. ‘Vaak omdat er met patiënten geen gesprek is gevoerd over de consequenties van behandelingen en of ze die wel willen in een levensfase waarin kwaliteit van leven zo belangrijk is.’
Intussen hebben allerlei nieuwe werkwijzen hun intrede gemaakt in de gezondheidszorg: waardegedreven zorg, proactieve zorgplanning en gedeelde besluitvorming. Die komen erop neer dat de behandeling wordt afgestemd op de mens die ze moet ondergaan. Wat wil die persoon zelf eigenlijk bereiken met de behandelingen? En wat brengt die zelf aan kennis en ervaring op tafel, om te beginnen over diens eigen lijf?
Maar in het huidige systeem van de gezondheidszorg moet elk kwartiertje worden verantwoord en zijn zorgprofessionals vaak overvraagd. Dan schieten de gesprekken die voor deze nieuwe werkwijzen noodzakelijk zijn, er nogal eens bij in. ‘De gezondheidszorg is een complex systeem geworden, waarin het individu slechts een klein deel kan overzien en controleren’, zegt Rietjens.
Tools
Het goede nieuws is dat er allerlei innovatieve ‘tools’ zijn gekomen, zoals Metro Mapping waarmee het zorgpad dat een patiënt tijdens de behandeling bewandelt, als een soort plattegrond in beeld wordt gebracht en dus beter te bevatten wordt.
Rietjens is trekker van een groot Europees project, 4D PICTURE, waarin zij samen met een groot team van collega’s Metro Mapping verder onderzoekt en uitrolt. Ook worden in dit project tools ontwikkeld die gebruik maken van grote hoeveelheden data. Deze tools zijn gericht op het ondersteunen van gedeelde besluitvorming. Bijvoorbeeld om beter inzicht te krijgen in behandeleffecten, of voor het ondersteunen van het gesprek over een gevoelig onderwerp zoals kanker.
‘Dit zijn waardevolle hulpmiddelen die de zorg efficiënter en effectiever zouden kunnen maken. Maar om ze goed tot hun recht te laten komen, moeten we eigenlijk met de fundamenten van de gezondheidszorg terug naar de tekentafel. Die fundamenten moeten opnieuw worden ingericht’, verduidelijkt Rietjens.
Superkrachten
Hoe kan slim design daarbij helpen? ‘Ontwerpers hebben een aantal superkrachten’, zegt ze. ‘Ze zijn opgeleid om bruggen te bouwen van de problemen van nu naar meer wenselijke situaties in de toekomst. Je denkt dan vaak aan een concreet, tastbaar apparaat of een hulpmiddel. Maar ze kunnen ook goed informatietechnologische oplossingen bedenken, of nieuwe manieren van samenwerken of beter passende zorgpaden’, zegt Rietjens.
‘Het mooie is dat ontwerpers gewend zijn om een prototype te bedenken dat kan bijdragen aan het verkleinen van het probleem, en om steeds te blijven onderzoeken of die richting écht werkt en handelbaar is.’
Klimaat
Overigens stevent niet alleen de gezondheidszorg af op grote problemen. Er zijn ook andere grote vraagstukken die onze aandacht nodig hebben. Een voorbeeld is de overgang naar een duurzame samenleving.
‘In tijden van schaarste in de zorg moeten we bij de vraag of zorg passend is, niet alleen de vraag stellen of de zorg past bij de wensen en voorkeuren van de patiënt, maar ook wat de impact is van die zorg op bijvoorbeeld het klimaat of de personele bezetting. Ik kijk ernaar uit om me hier de komende jaren voor in te zetten, samen met alle verschillende disciplines die hierbij betrokken zijn.’
Inschrijven en livestream
De intreerede van Judith Rietjens, met de titel “The Person Formerly Known As Patient” is 26 januari 2024 om 15 uur in de aula van de TU Delft.
Inschrijven kan hier. De rede is ook te volgen via een livestream.
