Tijdens de landelijke ‘Week van het Gezond Zwanger Worden’ van 17 tot en met 21 juni 2024 staat deze vraag centraal. Wat Steegers betreft is het dé vraag als het gaat om preventie. ‘De verloskundige zorg in Nederland moet beter’, legt hij uit. ‘We moeten naar minder babysterfte, minder vroeggeboorte en een minder laag geboortegewicht. De kansen van pasgeboren baby’s moeten omhoog.’
‘Je ziet aan jonge mensen niet aan de buitenkant dat zij kinderen willen’
Waar vroeger werd aangenomen dat de tweede helft van de zwangerschap bepalend was voor de gezondheid van het kind, is nu wetenschappelijk bewezen dat ook de eerste weken en zelfs de tijd voor de zwangerschap belangrijk zijn. ‘Toch komt een vrouw pas bij de gynaecoloog of verloskundige als die eerste weken al voorbij zijn en zien we hen meestal niet voorafgaand aan de zwangerschap’, aldus Steegers.
Dit terwijl we dus al veel weten over de invloed van leefstijl, sociale omgeving, ziekten en medicatie op het ongeboren kind. ‘Zowel de gezondheid van de aanstaande ouders voorafgaand aan de zwangerschap, als de groei en ontwikkeling van het ongeboren kind tijdens de zwangerschap, blijken belangrijke voorspellers van zowel fysieke als mentale problemen op latere leeftijd van dat kind.’
Steeds meer zorginstanties zetten in op preventie. Wat Steegers betreft begint dit bij een kinderwens. ‘Wil je iets doen aan de gezondheid van toekomstige generaties, is dat het begin. Je ziet aan jonge mensen echter niet aan de buitenkant dat zij kinderen willen. Dus moet je er als huisarts, medische specialist, jeugdarts of verpleegkundige expliciet naar vragen. Als het antwoord ‘ja’ is, kunnen zij preconceptiezorg regelen. Is het antwoord ‘nee’, kan er contraceptiezorg geregeld worden.’
Eric Steegers, gynaecoloog en hoogleraar Verloskunde en Gynaecologie
Toch wordt de vraag ‘Wil je het komende jaar zwanger worden?’ nog niet veel gesteld door zorgprofessionals. Merkt ook gynaecoloog Mulders. ‘Zij denken vaak dat jonge vrouwen en mannen dit als te persoonlijk en vervelend zouden kunnen ervaren’, vertelt zij. ‘Maar niets is minder waar. Zeker chronisch zieke patiënten zien de vraag als begin van een gesprek over risico’s, mogelijkheden en een goed doordacht zwangerschapsplan. Dit is onderzocht.’
‘Hoe fitter je aan de zwangerschap begint, des te beter de uitkomst’
Veel van de patiënten die Mulders op het preconceptiespreekuur ziet, zijn al jaren onder controle van een specialist voor een chronische aandoening of een aangeboren afwijking. Toch worden ze pas laat doorverwezen voor preconceptiezorg. ‘Dan willen ze bij wijze van spreken de volgende dag al zwanger zijn, terwijl er dan sprake is van obesitas of het gebruik van medicatie, die niet geschikt is voor gebruik in de zwangerschap. Voor het verbeteren van het gewicht of het omzetten van medicatie, is tijd nodig. Als je de vraag eerder stelt, kun je de patiënten ook eerder doorverwijzen.’
Goed geïnformeerd zwanger
Mulders werkt in een multidisciplinair team om de chronisch zieke patiënten tijdens de periode voor de zwangerschap zo goed mogelijk te helpen. ‘Vanuit de verschillende betrokken disciplines informeren wij de patiënten over de risico’s die er aan een zwangerschap verbonden zijn. Als zij goed geïnformeerd aan een zwangerschap willen beginnen, staan wij als behandelteam voor hen klaar. Een zwangerschap vraagt veel van de organen, dus bij patiënten met een hartafwijking betekent dit bijvoorbeeld dat wij het hart op vaste momenten extra zullen monitoren.’
Mulders zou graag meer patiënten met medische risicofactoren doorverwezen krijgen dan nu het geval is. Maar ook de reguliere preconceptiezorg moet kan beter. ‘Alle zorgprofessionals kunnen hun patiënten met een kinderwens de algemene preconceptieadviezen meegeven. Zoals stoppen met roken, alcohol en drugs, maar ook het belang van het slikken van foliumzuur en bewegen. Hoe fitter je aan de zwangerschap begint, des te beter de uitkomst. Zo kunnen we voorkomen dat zwangerschappen onnodig gecompliceerd verlopen. Dat is goed zorgverlenerschap.’
Gynaecoloog-perinatoloog Annemarie Mulders
Steegers sluit zich hier van harte bij aan. Preconceptiezorg moet onderdeel worden van de dagelijkse praktijk. Het moet in richtlijnen en protocollen komen, in opleidingen behandeld worden en aanstaande ouders moeten er zelf mee aan de slag. ’Alle vinkjes staan op groen om het morgen te doen, maar we doen het niet’, stelt Steegers. ‘Dat moet veranderen. We moeten echt meer aan preventie doen en goed zorgen voor de zwangerschappen van nu.’
ZwangerWijzer
Stellen met een kinderwens kunnen zichzelf ook nog beter informeren over eventuele risico’s tijdens hun aanstaande zwangerschap. Dat kan onder meer via ZwangerWijzer. ‘Dit is een heel mooi instrument om je bewust te worden van de risico’s voor het ongeboren kind’, legt Steegers uit. ‘Via een vragenlijst kijken we goed naar leefstijl, de sociale achtergrond en de familie.’
Aan vaders kant kunnen eveneens erfelijke factoren spelen
Er staan ook vragen voor de aanstaande vader in. Want ook die gegevens zijn van groot belang om de risico’s tijdens een zwangerschap goed in te kunnen schatten. ‘Aan vaders kant kunnen eveneens erfelijke factoren spelen, waarmee rekening moet worden gehouden’, benadrukt Mulders. ‘Dus het is heel belangrijk om ook zijn gegevens mee te nemen om de zwangerschap zo goed mogelijk te laten verlopen.’
De Week van het Gezond Zwanger Worden is onderdeel van het landelijk actieprogramma Kansrijke Start, waarin gemeenten en het Rijk samen met medewerkers van wijkteams, welzijnswerk, volwassen-ggz, geboorte- en jeugdgezondheidszorg, werken aan een kansrijke start voor zoveel mogelijk kinderen.
Tijdens de ‘Week van het Gezond Zwanger Worden’ zijn er verschillende activiteiten om het bewustzijn rondom preconceptionele gezondheid te vergroten. Ook het Erasmus MC doet hieraan mee met activiteiten en lezingen voor collega’s.
Het Erasmus MC en Hogeschool Rotterdam hebben het initiatief genomen om het thema ‘Kansrijke Start’ ook te borgen in het landelijke missiegedreven topsectorenbeleid door het formeel erkende Strategisch Publiek Privaat Partnerschap (PPP) Kansrijke Start.
Lees meer over dit landelijk expertisenetwerk op Kansrijke Start | Strategisch Publiek Privaat Partnerschap (kansrijkestart-ppp.nl).
