Het is een hot topic in het forensische veld: iemand uiterlijk voorspellen op basis van DNA uit bijvoorbeeld een bloedspoor. ‘We kunnen al voorspellen dat iemand blond haar, blauwe ogen en een lichte huidskleur heeft. En ongeveer hoe oud iemand is’, vertelt dr. Athina Vidaki, onderzoeker aan de afdeling Genetische Identificatie van het Erasmus MC. Dankzij een nieuwe test komt daar nu bij of iemand een roker is.
De test die de onderzoekers ontwikkelden, kijkt naar zogenoemde methylatiemarkers. Dat zijn omkeerbare veranderingen aan het DNA, die iedereen oploopt gedurende het leven. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren door te roken of alcohol te drinken, of door bepaalde eet- of sportpatronen. Met deze methylatiemarkers kunnen de onderzoekers voorspellen of iemand rookt of heeft gerookt. Ze publiceerden hun bevindingen in het wetenschappelijke tijdschrift Forensic Science International: Genetics.
Rokers, niet-rokers en ex-rokers
Met de huidige dertien markers kunnen de wetenschappers onderscheid maken tussen rokers, niet-rokers en ex-rokers. ‘Als we meer en betere markers toevoegen aan het model, kunnen we misschien ook uitlezen hoeveel sigaretten iemand per dag rookt of hoeveel jaar geleden iemand gestopt is’, legt Vidaki uit.
De dertien markers waren eerder al ontdekt door de Rotterdamse wetenschappers. Nu kunnen de methode en de analyse verder ontwikkeld worden richting toepassing in de forensische praktijk. De onderzoekers zien de DNA-test voor roken vooral als springplank voor vergelijkbare manieren om andere leefstijlgewoonten, zoals langdurig alcoholgebruik, af te leiden uit DNA.
Leeftijd
Opvallend genoeg hingen 8 van de 13 markers voor roken ook samen met leeftijd. ‘Dit bewijst dat we naar complexe systemen kijken. Misschien is het niet voldoende om leefstijlgewoonten los te analyseren. In de toekomst zullen we meer naar de relatie tussen factoren moeten kijken. Als we bijvoorbeeld weten dat roken invloed heeft op je biologische leeftijd, kunnen we dit meenemen in onze voorspelling van de kenmerken van de dader’, aldus Vidaki.
Het valt de onderzoeksgroep ook op dat sommige van de markers samenhangen met genen die verantwoordelijk zijn voor de afbraak van nicotine en cafeïne. Hoe dat zit, willen ze graag verder uitdiepen. Vidaki: ‘De vraag is of roken ook invloed heeft op de cafeïne-afbraak, of dat rokers toevallig vaker koffie drinken dan niet-rokers.’ Ook de samenhang met bepaalde ziektes, zoals longkanker, moet nog verder uitgezocht worden.
Privacy
Vidaki snapt dat haar onderzoek zorgen en vragen kan oproepen over privacy. Dit gesprek moet gevoerd worden, vindt ze, ook al staat haar onderzoek nog in de kinderschoenen. ‘Of iemand rookt kunnen we ook zien op camerabeelden. Dus hoe privé is die informatie? Maar mogelijk kunnen we op een gegeven moment ook afleiden uit je DNA in welke omgeving je woont en wat je socio-economische status is. Dan begint het gevoeliger te worden.’
