‘Dierenharten leren ons veel over ons eigen hart; ze hebben dezelfde anatomie’

Zijn verzameling dierenharten staat verspreid over de ruimte. In en op kasten, op de vensterbank – een neushoornhart met prachtig uitzicht op de stad – op een tafel. Elk hart in zijn eigen pot met sterk water. Sommige van glas, anderen van plastic. ‘Kijk maar om je heen’, zegt Taverne trots. ‘Ik heb er zo’n zeshonderd in totaal. Een groot aantal heb ik van Diergaarde Blijdorp in Rotterdam heb gekregen.’

Dierenharten in de snijzaal

Zijn eerste dierenhart was dat van een varken, kort daarna kreeg hij er een geitenhart bij. Daarmee werd zijn interesse voor de anatomie gewekt. Jaren later maakte hij er ook zijn werk van. Hij begon met een specialisatie in de hartanatomie – en dan vooral in de evolutionaire biologie van het hart – en specialiseerde zich daarna verder tot kinderhartchirurg. Als hartanatoom gebruikt hij zijn inmiddels gegroeide verzameling dierenharten samen met menselijke harten voor zijn lessen aan aankomend hartspecialisten in de snijzaal.

‘Dieren hebben een vergelijkbare anatomie, zowel in aanleg als in de manier waarop het bloed door hun lichaam stroomt. We kunnen daardoor veel van  andere diersoorten leren, ook in mijn andere vak als kinderhartchirurg’, legt Taverne uit. ‘Neem een schildpad. Die heeft een opening tussen zijn hartkamers, maar door een klein stukje tussenschot blijven de bloedstromen toch grotendeels van elkaar gescheiden. Als een kind een gat in het hart heeft, moeten we het tijdens een operatie sluiten, omdat het bloed door beide kamers stroomt en voor gezondheidsproblemen zorgt. Natuurlijk is een schildpad koudbloedig en heeft hij minder druk op zijn bloedcirculatie, maar we kunnen er toch veel van leren.

Houtkikker als inspiratie

De dierenhartenverzameling van Taverne is dus niet alleen voor de leuk en de anatomielessen, hij wordt ook gebruikt voor onderzoek. Dat doet Erasmus MC samen met veel andere partijen, zoals de NASA, biologen, het Natuurhistorisch museum en Diergaarde Blijdorp. Op dit moment lopen er twee onderzoeken met deze hartcollectie. Het ene gaat over genetica en anatomie. Het menselijk hart heeft een vergelijkbare anatomie, maar kent meer ‘foutjes’, zoals Taverne de afwijkingen noemt. Waar zitten die foutjes? Zijn er bijvoorbeeld in de loop der tijd bepaalde beschermingsmechanismen aan of juist uitgegaan?

In het andere onderzoek staat het houtkikkerhart centraal. ‘Een houtkikker gaat voor een paar maanden in een diepe winterslaap. Hij bevriest dan totdat het weer voorjaar wordt. Zijn hartslag stopt dan bijna volledig en komt weer op gang als hij weer ontdooid is. Ook sommige zoogdieren gaan in een winterslaap waarbij hun hart heel langzaam klopt. Nu testen we deze verschillende ‘winterslaapmechanismen’ op levend hartweefsel om te ontdekken of we daarmee de donorharten die we gebruiken bij kinderharttransplantaties langer houdbaar kunnen maken. Dat geeft ons meer tijd bij harttransplantaties.’

Een tweede voordeel is dat een hart door de trage hartslag minder zuurstof gebruikt en daardoor ook minder beschadigd is voordat het getransplanteerd kan worden. Volgens Taverne is de houtkikker dan ook het dier waarvan hij tot nu toe het meest geleerd heeft. ‘We maken in dit project de stap van niet levend naar levend weefsel en testen hypotheses. We hebben hierbij geen standaard aanpak, maar kijken vooral met een andere bril naar de functies van het hart en dat geeft ons zoveel informatie.’

Foto: dr. Yannick Taverne in zijn kantoor met een van zijn dierenharten.

Hoewel zijn kamer en kasten nu al vol staan met de dierenharten, zou Taverne nog heel graag een krokodillenhart aan de verzameling toevoegen. ‘Die heeft vier kamers en een volledig gescheiden bloedcirculatie, terwijl het dier koudbloedig is. Ik vraag me vooral af hoe dat kan. Maar een hart van een potvis mag ook. Al weet ik niet of dat in mijn kast past.’