Gynaecoloog-perinatoloog Annemarie Mulders voert op haar preconceptie-spreekuur gesprekken met paren van wie één van de aanstaande ouders een gezondheidsprobleem heeft, of bij wie een eerdere zwangerschap met complicaties is verlopen. Ze spreekt ook jonge vrouwen die kanker hebben, of hebben gehad. ‘Ik merk dat vrouwen vooral behoefte hebben aan informatie. Er bestaan over zwangerschap en kanker best wat aannames die niet kloppen.’
Kinderwens
Haar boodschap aan vrouwen die op jonge leeftijd kanker hebben gehad: Heb je een kinderwens? Bespreek die met je oncoloog en laat je doorverwijzen naar een gynaecoloog die is gespecialiseerd in zwangerschap en (chronische) ziekten. ‘Ik doe dit spreekuur niet alleen, maar altijd in zeer nauwe samenspraak met oncologen en andere behandelend specialisten. Eén ding staat voorop, en dat is de optimale gezondheid van beide ouders en de aanstaande baby.’
Mulders ziet de laatste jaren steeds meer vrouwen die kanker hebben of hebben gehad. ‘Vrouwen stellen een zwangerschap vaker uit en worden op hogere leeftijd zwanger. De meeste gevallen van kanker ontstaan pas op wat latere leeftijd. Het aantal vrouwen dat zwanger wil worden én al kanker heeft doorleefd, neemt dus toe. Evenals het aantal vrouwen dat kanker krijgt tíjdens een zwangerschap.’
Invloed
Naast de ‘gewone’ leefstijladviezen die ieder paar met een kinderwens zich ter harte kan nemen, kijkt Mulders naar de effecten van de behandeling die vrouwen (hebben) ondergaan. ‘Een zwangerschap vergt met name extra inspanning van hart en longen. Onder meer van radiotherapie weten we dat het na verloop van tijd invloed kan hebben op de hartfunctie.’
Ook bepaalde chemotherapie kan een wissel trekken op de hartspier. ‘Van de chemobehandeling in kwestie zijn de middelen en doses inmiddels zódanig aangepast dat die invloed er niet meer is, maar als je in het verleden bent behandeld met chemotherapie, kan er een effect zijn. Daarom is het van belang dat wij van tevoren de hele medische geschiedenis in kaart brengen. Soms is het dan bijvoorbeeld beter om zwanger worden nog even uit te stellen.’
Erfelijkheid
Een ander aspect dat tijdens het preconceptie-spreekuur aan de orde komt, is het effect van erfelijkheid. Bij vrouwen die bijvoorbeeld op jonge leeftijd borstkanker krijgen, kan immers een BRCA-genmutatie in het spel zijn. ‘Er is prenatale diagnostiek mogelijk, maar die brengt best ingewikkelde ethische en medische dilemma’s mee. Het is belangrijk om ook dat, liefst al vóórdat een vrouw zwanger raakt, met de aanstaande ouders te bespreken. Zo kunnen ze op basis van realistische scenario’s beslissingen nemen.’
‘Vrouwen zijn bang dat de kanker terugkomt door de zwangerschapshormonen. Dat gebeurt eigenlijk nooit.’
Gezond zwanger worden na kanker is zeer wel mogelijk. ‘Vrouwen zijn vaak bang dat de kanker terugkomt onder invloed van zwangerschapshormonen. Dat gebeurt eigenlijk nooit. Of ze denken dat ze hun zwangerschap moeten afbreken op het moment dat ze kanker krijgen tijdens hun zwangerschap. Het is prettig voor vrouwen én hun partner dat ze weten waar ze aan toe zijn als ze zwanger willen worden.’
Mulders: ‘De wens om moeder te worden is bij veel vrouwen heel indringend. De uiteindelijke beslissing over een zwangerschap neemt zij zelf en is afhankelijk van haar eigen normen en waarden. Wat die beslissing ook is, en welk medisch advies daaraan ook ten grondslag ligt: ik zal hen er zo goed mogelijk bij helpen.’
Het verhaal van Karin
Door de behandeling van kanker kunnen er op termijn problemen zijn met de menstruatie, en met de vruchtbaarheid. Zoals Annemarie’s patiënte Karin ervaart. Karin is niet haar eigen naam. Omdat ze niet wil dat haar collega’s weten wat er speelt, wil ze anoniem haar verhaal vertellen.
‘Tweeënhalf jaar geleden, ik was 32, kreeg ik de diagnose borstkanker te horen. Mijn wereld stortte op dat moment in. Ik was in shock. Ik wilde nog zoveel doen, ik zat vol plannen. En ik had een kinderwens. Er volgde een lang traject van operaties, bestralingen en hormonale therapie. In juni had ik de laatste behandeling. Ik voel me nu weer goed.
Via mijn oncoloog kwam ik bij het preconceptie-spreekuur terecht. Daar hoorde ik over de mogelijkheden om weer zwanger te worden na mijn kankerbehandeling. Vanwege de hormonale therapie is mijn menstruatie gestopt. Die moet nu weer op gang komen, en volgens de artsen gaat dat ook gebeuren.
Ik heb veel vertrouwen in de toekomst, maar ik leef in het heden. Ik geniet van elke dag, van elke minuut. Dat heeft mijn ziekte mij geleerd: je moet niet zeggen ‘morgen ga ik dit of dat doen’, je moet niet uitstellen, maar het nu doen. Je leeft vandaag. Door ziekte of een ongeluk kan het leven ineens afgelopen zijn. Leef nu!’