Cardioloog Peter-Paul Zwetsloot en biomedisch wetenschapper Mathilde Vermeer bouwen mini-hartspiertjes met dezelfde DNA-afwijkingen als bij patiënten. Zo willen zij begrijpen waarom erfelijke hartspierziekten zo verschillend verlopen en hoe ze deze eerder kunnen opsporen én gerichter kunnen behandelen.
DNA-afwijkingen
Erfelijke hartspierziekten kunnen al op jonge leeftijd ernstige schade veroorzaken, met hartfalen, hartritmestoornissen of zelfs plotselinge dood tot gevolg. In Nederland zijn duizenden mensen drager van DNA-afwijkingen in genen zoals DES en MYH7, die vaak al generaties lang in families voorkomen. Toch verloopt de ziekte bij iedere drager anders. De één krijgt een verdikt hart, de ander juist een verzwakte of stijve hartspier.
Deze onvoorspelbaarheid maakt het moeilijk om tijdig te herkennen wie risico loopt en welke behandeling het beste past. Daarbij gaan mensen vaak pas naar de cardioloog wanneer klachten al aanwezig zijn, waardoor vroege veranderingen in de hartspier onzichtbaar blijven.
Mini-hartspieren
Om dit te doorbreken ontwikkelen Vermeer en Zwetsloot een manier om erfelijke hartziekten nauwkeuriger na te bootsen in het laboratorium. Hiervoor gebruiken zij één soort stamcel. Met moderne technieken brengen ze per cel steeds een verschillende DNA-afwijking aan die ook bij patiënten voorkomt. De verschillende stamcellen groeien eerst uit tot hartspiercellen, waarna de onderzoekers van elke variant kleine stukjes “mini-hartspier” maken.
In deze mini-hartspieren wordt het ziekteproces stap voor stap zichtbaar. Van de eerste subtiele signalen tot latere, ernstigere veranderingen. Omdat alle mini-hartspieren uit dezelfde soort stamcel komen en alleen de DNA-afwijking verschilt, kunnen de onderzoekers precies zien welk effect elke afwijking heeft.
Daarnaast verzamelen de onderzoekers medische gegevens en materiaal van Nederlandse patiënten met deze DNA-afwijkingen. Door deze informatie te koppelen aan de bevindingen uit het laboratorium, kunnen zij beter begrijpen waarom dezelfde erfelijke afwijking bij de ene persoon mild verloopt en bij de andere veel ernstiger.
Veilig medicijnen testen
Dit onderzoek laat zien wat er onder welke omstandigheden misgaat in de hartspier bij erfelijke DNA-afwijkingen. Deze kennis helpt om dragers beter te informeren over hun risico en hen gerichter te volgen. De mini-hartspiermodellen bieden bovendien een veilige manier om medicijnen te testen die vroeg kunnen ingrijpen. De onderzoekers delen de opgedane kennis en modellen met nationale en internationale partners. Op die manier kunnen ze snel bijdragen aan het eerder opsporen én beter en persoonlijker behandelen van mensen met erfelijke hartspierziekten.
Sneller oplossingen voor patiënten
Wetenschappelijk onderzoek is hard nodig om te voorkomen dat mensen overlijden of ziek en steeds zieker worden door hart- en vaatziekten. Met haar persoonsgebonden Dekkerbeurzen verbindt de Hartstichting daarom toptalent aan hart- en vaatziektenonderzoek. De selectieprocedure voor een Dekkerbeurs is streng: er wordt gekeken naar de kwaliteit van de onderzoeker én de kwaliteit van het onderzoek. Met de beurzen stelt de Hartstichting de onderzoekers in staat om zich langdurig bezig te houden met wetenschappelijk onderzoek naar hart- en vaatziekten. Daarmee kunnen ze een volgende stap in hun carrière als onderzoeker maken. De Dekkerbeurs helpt hen een eigen onderzoekslijn op te zetten en uit te bouwen.
Over de Dekkerbeurzen
De Dekkerbeurs wordt jaarlijks toegekend en bedraagt 665 duizend euro. De beurs is vernoemd naar dr. E. Dekker, oud-directeur van de Hartstichting. Hij was in Nederland de initiator van de burgerhulpverlening bij een hartstilstand.
Peter-Paul Zwetsloot (Erasmus MC) en Mathilde Vermeer (UMC Groningen)
Biomedisch onderzoek
Via biomedisch onderzoek werken Erasmus MC’ers aan het begrijpen van biologische en medische basisprincipes. Dit onderzoek vormt de kern van medische vooruitgang en legt de basis voor innovaties die de zorg verbeteren. Zoals beschreven in Koers28, de strategie van het Erasmus MC.
