Waarom er bij het ontwerp van het nieuwe Erasmus MC tot in detail is nagedacht over de verlichting.
‘Hoe blauwer het licht, hoe alerter we zijn’
Veel groen, ramen die open kunnen, uitzicht, eenpersoons patiëntenkamers. Tijdens de bouw van het nieuwe ziekenhuis stond voorop dat het een prettige, gezonde en veilige omgeving moest worden voor patiënten en medewerkers. Want: zo’n omgeving voorkomt onnodige stress en is gunstig voor het natuurlijk herstel van patiënten. Bovendien worden medewerkers minder snel ziek als ze in een plezierig, veilig gebouw werken. Onderdeel van de Healing environment, dus.
Licht speelt bij dit alles een belangrijke rol. Daar is tijdens de bouw heel goed over nagedacht, vertelt adviseur programma- en planontwikkeling Rien Goedhart.
Zelf werkt hij in een ruimte met blauw licht. “We hebben daarmee op de afdeling voorafgaand aan de nieuwbouw een proef gedaan, maar mijn kamergenoot en ik zijn de enige die het nog hebben. Andere collega’s vonden het niks en zijn teruggegaan naar de meer gele tl-verlichting. Jammer, want ik heb zelf wel het idee dat ik sinds de komst van het blauwe licht, zo’n zes jaar geleden, minder vermoeid ben.”
Het blauwe licht wordt inmiddels gebruikt in de traumakamers op de Spoedeisende hulp. “Hoe blauwer de verlichting, hoe alerter we zijn. En dat is op de traumakamers natuurlijk van groot belang.”
Ook in de ruimtes waar bloed wordt afgenomen – de prikstraten – is gekozen voor blauw licht. “De aders zijn hierdoor beter zichtbaar.”
‘Goede (dag)lichtvoorziening zou er voor zorgen dat patiënten beter slapen’
Biologische klok
Volgens Goedhart reageert ons lichaam op licht, heeft het invloed op onze gezondheid en stuurt het de biologische klok aan. “Het helpt belangrijke processen in ons lichaam te reguleren, zoals het slaap- en waakritme. Ons lichaam associeert geel licht bijvoorbeeld met schemer, daardoor kom je in de ruststand.”
Voor patiënten die zijn opgenomen in het ziekenhuis en niet of nauwelijks buiten komen, is het juiste licht heel belangrijk. Goede (dag)lichtvoorziening zou er voor zorgen dat ze beter slapen, sneller herstellen en minder medicatie nodig hebben. Goedhart: “Door de eenpersoons patiëntenkamers in ons nieuwe ziekenhuis hebben patiënten voortaan altijd daglicht. Al deze kamers zijn gesitueerd aan de gevel en elke patiënt ligt bij het raam. Een hele verbetering ten opzichte van de vierbedskamers in het oude ziekenhuis. Daar lag je aan de gangkant al te ver van het raam om iets aan het daglicht te hebben.” Ook een verbetering: patiënten kunnen de verlichting in hun kamer voortaan zelf regelen via een tablet.
Daglichtsimulatie
Waar geen direct daglicht is, is gebruik gemaakt van daglichtsimulatie. Goedhart: “De Intensive Care heeft bijvoorbeeld een aantal inpandige patiëntenkamers. Hier wordt met speciale verlichting het daglicht nagebootst: ’s morgens en ’s avonds warm, tussen de middag juist helder en koel. Zo houden we ook bij deze patiënten het natuurlijke dag-nachtritme zoveel mogelijk in stand. In deze kamers zijn verder virtual windows geplaatst, verlichte foto’s die een gevoel van uitzicht creëren. Licht en uitzicht brengen sfeer en dat geeft positieve afleiding. Daarom hebben we op plekken in het ziekenhuis waar patiënten vaak stress ervaren – bijvoorbeeld in de MRI-ruimtes – een sky ceiling aangebracht, verlichte plafonds met rustgevende afbeeldingen zoals een wolkenlucht. Naar zo’n afbeelding kijken, geeft hetzelfde gevoel als wanneer je op een zomerdag aan de waterkant zit. Je ontspant, je gedachten drijven weg. Dit blijkt ook uit onderzoek: bij mensen die naar een sky ceiling kijken, wordt in de hersenen hetzelfde gebied actief als wanneer ze dromen.”
‘Licht en uitzicht brengen sfeer. Dat geeft positieve afleiding’
Bewuste keuze
Op de poliklinieken, deels inpandig, is gekozen voor een hoger lichtniveau dan gebruikelijk en voorgeschreven voor dit soort ruimtes. “Veel spreekkamers hebben weliswaar bovenlichten, maar liggen niet aan de gevel”, weet Goedhart. “Om dit te compenseren is de lichtsterkte aangepast. Natuurlijk kost dat meer stroom, maar we kiezen hier bewust voor omdat het beter is voor de mensen die hier werken. Weinig licht zorgt namelijk voor vermoeidheid. Overigens zijn er op veel plekken sensoren geplaatst: daar waar het kan, gaat het licht automatisch uit. Verder is een daglichtregeling aangebracht. Als er veel zon binnenkomt, dan past de lichtsterkte zich vanzelf aan.”
Geen led
In het nieuwe ziekenhuis is gekozen voor tl-verlichting. Goedhart: “Toen we zo’n elf jaar geleden de keuze voor de verlichting moesten maken, was led nog onbetrouwbaar. Er waren discussies over gezondheidsaspecten en de levensduur was kort. Dus werd gekozen voor tl. Nu zouden we waarschijnlijk voor led gaan. Waarom we dat niet alsnog doen? Je gooit niet voor een paar miljoen aan verlichting weg.”