De man achter MR CLEAN
“Diederik is een volhouder. Hij bijt zich in dingen vast en rust niet tot iets staat en af is”, vertelt zijn buurman en goede vriend Jeroen Sturkenboom (62). Met anderen zochten ze in hun woonplaats Utrecht jaren naar een groot pand om te verbouwen tot drie woningen. Sturkenboom: “Toen iedereen het zoeken zat was en dacht: ‘Dit gaat niks meer worden’, zei Diederik: ‘Laten we het nog één keer buiten Utrecht proberen. En toen vond hij die plek in Bunnik. We gingen samen kijken, de rest was al afgehaakt. Wij zeiden tegen elkaar: ‘Wat een prachtige plek, je zult hier maar wonen!’ Als hij dat initiatief niet had genomen, hadden we hier nu niet gewoond.” In zijn fietshobby zie je eveneens die volharding terug. Sturkenboom: “Hij koopt geen racefiets, maar maakt die zelf. Hij bestelt onderdelen in China, van het kleinste boutje tot de langste kabel, en zet die hele fiets zelf in elkaar. Dat kan best lang duren, maar dan krijg je ook een fantastische fiets, die, helaas, even later in Rotterdam wordt gestolen. Na een paar weken gaat hij alweer aan de slag met een nieuwe.”
Enorme drive
Die drive zie je ook terug in zijn werk. Hij blijft zoeken naar een betere behandeling voor patiënten met een beroerte. Daarbij raakt een bloedvat door een bloedprop afgesloten. De hersenen krijgen dan onvoldoende zuurstof, waardoor hersenweefsel dreigt af te sterven. Alleen vlug handelen om het bloedvat open te krijgen kan de schade beperken. Voorheen moest alleen medicatie dat bloedstolsel oplossen, maar dat lukte niet altijd en gaf bij patiënten veel ernstige complicaties. Dat moet anders, vond Dippel.
Stent
En daarvoor kreeg hij in 2010 de ruimte met de MR CLEAN-studie. Daarin onderzocht hij, samen met neurologen, neuroradiologen en neurochirurgen van andere academische ziekenhuizen uit ons land, hoe zij op een veilige manier dat bloedstolsel konden verwijderen. Dat lukte, met behulp van de allerlaatste stenttechniek. Een buisje dat via de lies door de bloedvaten schuift en dat ‘onderweg’ het stolsel vastpakt en meeneemt naar buiten. Zo kan zuurstofrijk bloed weer bij de hersenen komen, wat zorgt voor minder hersenschade en dus beter herstel van patiënten.
Vreemde aanpak
“De aanpak is zo simpel, dat zowel patiënten met geringe als ernstige beroertes in aanmerking zouden komen, maar nee, juist vanwege die praktische insteek werd de MR CLEAN-aanpak tijdens internationale congressen bekritiseerd”, vertelt Yvo Roos (53), plaatsvervangend afdelingshoofd Neurologie in het Amsterdam UMC. Roos werkt al tientallen jaren samen met Dippel. ‘Wat een vreemde aanpak’, reageerden onderzoekers uit Frankrijk en Amerika. Roos: “In die landen zijn ze gewend om, voordat het onderzoek start, heel nauwgezet vast te leggen welke techniek je voor wie mag gebruiken als je op zoek bent naar wetenschappelijk bewijs of zo’n aanpak ook echt beter is voor patiënten.”
Applaus
Nee, dat MR CLEAN kon niks zijn, dachten velen. Het tegendeel bleek waar. Tijdens het World Stroke Congress in Istanboel in 2014 verbaasde Dippel de hele zaal met de enorm positieve resultaten. Roos: “Mensen applaudisseerden zelfs en dat is zeker niet gebruikelijk. Iedereen besefte dat de MR CLEAN-studie de ommekeer had gebracht, waarvan iedereen dacht en hoopte dat die zou komen.”
Dikke huid
In de maanden daarna bevestigden ook andere onderzoekers de doorbraak. De behandeling werd direct bij enkele universitaire medische centra ingevoerd, waaronder het Erasmus MC. Dat zorgde vanuit omliggende ziekenhuizen voor een stroom patiënten met een herseninfarct. Het stolsel moet namelijk binnen zes uur na de bloeding worden verwijderd om te voorkomen dat het te veel schade aanricht in het lichaam. Peter Koudstaal (65), collega en plaatsvervangend afdelingshoofd Neurologie in het Erasmus MC. “Door de beroertezorg te concentreren, krijg je een betere zorg. Daar heeft Diederik een enorme bijdrage aan geleverd. Aan het begin was veel afstemming met andere artsen en ziekenhuizen nodig. Maar het is hem gelukt! Hij heeft een hele dikke huid. Daar komt zijn standvastigheid en dat onverzettelijke goed van pas. Je krijgt hem gewoon niet omver.”
Dippelen
Zijn vrienden kennen het onderzoek allemaal. Sturkenboom: “Het succes van de studie zal hij zelf niet van de daken schreeuwen, maar als je hem ernaar vraagt, vertelt hij er alles over. Die nieuwe behandeling noemen wij ‘Het Dippelen’. Het is mooi om te zien dat hij enerzijds heel trots is, maar ook heel bescheiden over zijn eigen bijdrage. Hij staat niet graag in de belangstelling.” Begrijpelijk, vindt Koudstaal, want de MR CLEAN-studie is niet het succes van één persoon, universiteit of ziekenhuis. “Dat bereik je alleen door samenwerking en daarin is Diederik heel goed.”
‘Jong’ gebleven
Collega Koudstaal: “Diederik heeft veel ideeën. Daarmee trekt hij mensen aan. Ook begeleidt hij ze goed, vooral zijn promovendi. Hij is heel betrokken, bemoeit zich met details en wat zij doen. Hij houdt zijn kennis op peil en is daarin ‘jong’ gebleven. Als hij zegt dat iets niet klopt, dan klopt het ook niet. Dat zegt hij zonder ijdelheid. Methodologisch is hij heel sterk en heeft hij het talent om dat te vertalen van de kliniek naar het onderzoek dat wordt verricht door zijn promovendi. Dat is een mooie combinatie.”
Laagdrempelig
Vicky Chalos (28) is promovenda en arts in opleiding tot neuroloog in het Erasmus MC. Ze spreekt van geluk dat ze bij deze onderzoeksgroep zit en onderdeel uitmaakt van het CONTRAST-consortium, dat de behandeling voor patiënten met een beroerte verder wil verbeteren. Chalos: “Het contact met Diederik is heel laagdrempelig. Hij wil altijd meedenken, meekijken en meehelpen. Bij een presentatie tijdens een congres is hij de persoon die op de eerste rij zit en knikt: zo van, ja het gaat goed. Zijn deur staat altijd open, ook al heeft hij het heel druk. Maar ja, hij houdt nou eenmaal graag de touwtjes in handen. Hij is enthousiast over het onderzoek dat hij doet. Dat komt, denk ik, omdat hij zowel dokter als onderzoeker is. Je ziet dat hij met het onderzoek dat hij doet écht wat wil betekenen voor de patiënten in de kliniek.”
Waardevol
Die ervaring heeft Wouter Kootte (60) ook. Hij was 45 jaar toen hij in november 2003 een hersenbloeding kreeg. Hij was rechtzijdig verlamd, kon niet praten en was blind. “Ik lag daar en wilde door met mijn leven. Diederik, ja, zo mogen wij hem noemen, kwam continu langs en zag mij vooruitgaan. Mijn ene oog werd beter. Ik wilde gaan schrijven en vroeg hem pen en papier. Ik schreef toen dingen op die nergens op sloegen. Van Jeep maakte ik bijvoorbeeld Leep. Hij vroeg of hij daarvan kopieën mocht maken.” Die heeft hij gebruikt voor onderwijs aan dokters in opleiding. “Ik heb nu alleen nog medicatie tegen epileptische aanvallen en kom tweejaarlijks voor controle. Hij moedigt ons aan, zo van: kom op doorgaan! Die afspraken zijn heel waardevol voor mij en mijn vrouw.”
Verstrooid door gedachten
Sturkenboom: “Mijn allereerste contact met Diederik verliep wat moeizaam. Hij kon je zo voorbijlopen, zonder je te groeten. Dat kan best bot overkomen. Doet hij niet bewust, hoor. Zoals dat bij een professor hoort, is hij af en toen een beetje verstrooid, vol gedachten. Dan is hij niet zo bezig met de omgeving om hem heen. Als je hem beter kent, is hij echt een heel warm mens. Niet voor niets gaf onze vriendengroep hem een prachtig fotoboek met zelfgemaakte gedichten en liederen voor zijn 60e verjaardag.”
Mompelen
“Hij is geen goede spreker, vervolgt Koudstaal. De studenten in een grote zaal kunnen hem niet verstaan en als hij presenteert trekken onze tenen krom. Zijn dia’s zijn natuurlijk prima. Maar wat hij zegt, is niet te verstaan. Hij mompelt, maar ontwapent ook op een bepaalde manier. En wat hij te zeggen heeft is heel goed, belangrijk en nieuw. Daarom zitten mensen toch aandachtig naar hem te luisteren.”
Goede vader
Naar aanleiding van de MR CLEAN-studie, en ondersteunt door de Hartstichting, leidt Dippel samen met prof. Charles Majoie uit Amsterdam, het CONTRAST-consortium. Een samenwerking van onderzoekers, private en publieke partners om de behandeling voor patiënten met een beroerte verder te verbeteren. Roos: “Als projectleider moet hij natuurlijk uitstralen dat hij de baas is, maar die directieve manier van leidinggeven ligt hem van nature niet. Dat zie je soms terug in zijn geforceerde houding als hij onderzoekers toespreekt en dat levert soms grappige taferelen op. Ik denk dat de rest van de mensen dan denkt: wat doet ie nou gek? Want die houding past hem helemaal niet. Diederik is geen kapitein, maar meer een goede vader.”
Humor
Chalos: “Diederik is altijd heel vriendelijk en ook grappig. Tijdens mijn zwangerschap kon ik niet naar Hawaii waar ik een presentatie zou geven op een congres. Diederik ging in mijn plaats. Dat moet ik nog wel eens horen. Dan lacht hij en zegt: ‘Ja, toen ik in Hawaii was, waar jij níét was.’ Dat kan ik wel waarderen. Hij is zo enthousiast en betrokken, dat hij ook meer doet dan zijn verplichtingen als promotor. Zelfs in het weekend neemt hij de tijd voor een gesprek met een patiënt over een onderzoek en neemt daarmee werk uit handen van zijn promovendi.”
Haar in de salto
Patiënt Kootte: “We kunnen altijd snel bij hem terecht. Als ik hem mail, hebben we binnen twee weken een afspraak. Dat waarderen we heel erg. Hij is ons vertrouwenspersoon, recht door zee en gebruikt geen moeilijke medische termen. Soms is hij een beetje warrig en zit zijn haar in wat ik noem ‘de salto’. Dan heeft hij vast diep nagedacht of op de fiets gezeten, geweldig! Dan lachen we samen. Hij is voor ons meer een vriend, dan een dokter in een witte jas.”
Belangrijk
Dit jaar riep het gezaghebbende wetenschappelijk tijdschrift New England Journal of Medicine het artikel over de studie uit tot één van de belangrijkste artikelen die de medische praktijk veranderden in de laatste twintig jaar.
De MR CLEAN-studie werd geleid door onderzoekers van het Erasmus MC, Amsterdam UMC, en Maastricht UMC+. De uitkomsten hebben de medische praktijk voor patiënten met een herseninfarct wereldwijd veranderd. Sinds het bekend worden van de resultaten zijn alleen al in Nederland meer dan 5.000 patiënten succesvol behandeld.
Dit artikel kwam tot stand met medewerking van: Vicky Chalos, Wouter en Cécile Kootte, Peter Koudstaal, Yvo Roos en Jeroen Sturkenboom.
Meer over MR CLEAN leest u hier.
291019