In de ideale wereld vraagt een zorgprofessional over vijf jaar standaard aan diens patiënt of die muziek wil luisteren tijdens de behandeling. Want al geruime tijd geleden werd wetenschappelijk aangetoond dat luisteren naar muziek rondom een pijnlijke ingreep angst, stress én gebruik van pijnstillende medicijnen vermindert.
Maar voordat artsen de ‘muziekvraag’ standaard stellen in de spreekkamer, is een cultuurverandering nodig, denken Van der Valk Bouman en Becker, die 16 december als duo promoveren op hun gezamenlijke onderzoek. ‘Muziek en cultuur verdienen een plek in de zorg. Artsen en andere zorgprofessionals zouden muziek altijd ter sprake moeten brengen. Maar de patiënt mag er óók zelf om vragen.’
Beschroomd
Uit hun studies – uitgevoerd onder mensen uit alle sociaal-culturele lagen van de samenleving – bleek dat ruim 85 procent van de patiënten graag muziek zou willen luisteren, maar dat ze zich dikwijls beschroomd voelen. Becker: ‘Ze willen niet lastig zijn, en soms voelen ze zich ongemakkelijk omdat ze denken dat de dokter hen zal veroordelen om hun muziekvoorkeur. Muzieksmaak is namelijk ook heel privé.’
Van der Valk Bouman had daar – of all people – zelf last van toen ze onlangs een pijnlijke behandeling moest ondergaan bij de tandarts. ‘Ik vroeg of ik muziek mocht luisteren tijdens het boren. Wat wil je horen, vroeg ze. Toen merkte ik dat ik moeite had om te vertellen dat ik Taylor Swift wilde. Ik dacht: wat zal ze wel niet van me denken?’ Grijnst: ‘Maar Taylor heeft me wel heel erg geholpen.’
Aangenaam klassiek
Die schroom is nergens voor nodig, wil het duo maar zeggen. Al denken ze wel te snappen waar het vandaan komt. ‘Uit onze studie blijkt dat mensen – naast hun favoriete muziek – vaak kiezen voor klassieke muziek’, zegt Becker. ‘Mensen dénken dat het beter werkt dan bijvoorbeeld de schlagers die ze normaal gesproken graag luisteren. Dat heet het Mozart-effect.’
Dat Mozart-effect behelst de hardnekkige aanname dat luisteren naar klassieke muziek de mens ‘verheft en verlicht’, dat je er zelfs slimmer van wordt. Ook de eerste wetenschappers die zich bezig hielden met studies naar muziek als medicijn veronderstelden dat alleen klassieke muziek een gunstig effect had op stress-, angst- en pijnreductie.
Die hypothese heeft het duo de afgelopen jaren weerlegd. Of je nou van André Hazes houdt, van Ierse folk, van kerstliedjes of van Muse: jouw muziek heeft een positief effect. Becker: ‘Muziek is afhankelijk van smaak, van opvoeding, van culturele achtergrond. Dat maakt het interessant, maar soms ook ingewikkeld. Over een paracetamolletje heeft waarschijnlijk niemand een uitgesproken mening, over muziek wel. Geef mensen vooral autonomie bij hun keuze voor muziek. Ook als ze kiezen voor géén muziek. Een verkeerde keuze bestaat niet.’
Tekst gaat verder onder het kader
Om te zorgen dat mensen die vrije keuze voor (geen) muziek in alle lagen van de zorg kunnen krijgen, is vooral enthousiasme nodig bij zorgverleners én patiënten. Ook zorgverzekeraars kunnen een duit in het zakje doen, meent het duo.
Van der Valk Bouman: ‘De ontwikkeling van een therapie – van ontdekking tot gebruik in de kliniek – duurt 15 tot 17 jaar. En 60 procent van de ontdekkingen bereikt de kliniek zelfs nooit. Muziek als medicijn is al best ver gekomen. Het is duurzaam en goedkoop en als je het goed toepast zijn er geen bijwerkingen.’
Ze beseffen allebei dat volledige implementatie in de zorg uitdagend is. ‘Muziek luisteren in de operatiekamer vergt andere protocollen dan muziek luisteren bij de mondhygiënist. Maar we zijn op weg. In de richtlijn van de Federatie van Medisch Specialisten staat inmiddels dat muziek rondom de operatie moet worden besproken met de patiënt.’
Becker: ‘Zorgverzekeraars zouden kunnen helpen bij het faciliteren van apparatuur. Onze generatie heeft oordopjes en een smartphone, maar oudere mensen hebben dat vaak niet. Dan kan een zorgverlener bijvoorbeeld zorgen voor een tablet, afspeellijsten met verschillende muziekgenres en koptelefoons.’
Na hun promotie gaat het duo verder met hun opleiding. Antonia Becker wil graag anesthesioloog worden, Emy van der Valk Bouman ziet zichzelf in de toekomst als huisarts. En ze willen graag door met hun onderzoek naar muziek als medicijn. Maar eerst is er een feest waar hun promotie wordt gevierd. Taylor Swift zal niet ontbreken.
Na jarenlang gezamenlijk onderzoek doen voor de onderzoeksgroep Muziek als Medicijn mogen Becker en Van der Valk Bouman op 16 december hun proefschrift verdedigen. Die verdediging doen ze apart, maar hun proefschrift schreven ze zij-aan-zij, net zoals ze hun studies deden.
Dat betekent: een identieke feestelijke outfit, promotieboekjes die visueel naadloos op elkaar aansluiten én een gezamenlijk feest voor vrienden en familie. Emy: ‘Wij zijn twee verschillende persoonlijkheden. Maar daardoor vullen we elkaar heel goed aan bij ons onderzoek.’
Emy van der Valk Bouman en Antonia Becker
Antonia: ‘We willen vooral graag laten zien dat samenwerken in de wetenschap belangrijk is. Je boekt er betere resultaten mee.’
Check hier meer over het wetenschapsduo in deze video over de Faces of Science van de KNAW. Geïnteresseerd in hun studies? Je vindt hun promotieboekjes hier vanaf 17 december: Antonia en Emy.
