Stel je voor: de familie van de patiënt kiest voor een behandeling waar jij het niet mee eens bent. Of: je hebt het gevoel geen tijd te hebben om de juiste zorg te bieden. Het zijn voorbeelden van morele dilemma’s waar verpleegkundigen in hun dagelijkse werk tegen aanlopen. Dat blijkt uit onderzoek van Oldenmenger en Stoppelenburg, waarvan ze de resultaten publiceerden in de International Journal of Nursing Studies.
Meer dan de helft van de ondervraagde verpleegkundigen in het onderzoek van Oldenmenger en Stoppelenburg gaf aan wel eens tegen een moreel dilemma aan te lopen. Veel van hen hebben in hun werk te maken met patiënten in de palliatieve fase. In verhouding ondervonden verpleegkundigen niet veel stress van de dilemma’s. ‘Maar het beïnvloedt wel degelijk het werkgeluk’, zegt Oldenmenger.
Vak verlaten
Verpleegkundigen die wél veel morele stress ervaren, gaven ook aan dat ze soms overwegen om het vak te verlaten. ‘De druk van het aantal patiënten en de complexiteit van de patiënten neemt toe. We hoorden dat verpleegkundigen zich soms afvragen of ze hun werk nog wel goed kunnen doen.’
Daar moeten we iets aan doen, vinden Oldenmenger en Stoppelenburg, gezien het huidige arbeidstekort in de zorg. ‘De oplossing zit hem in de communicatie’, zegt Stoppelenburg. ‘Praten helpt, er moet ruimte zijn om dingen met elkaar te bespreken. De stress neemt af op het moment dat er wederzijds begrip ontstaat.’
Arianne Stoppelenburg (links) en Wendy Oldenmenger (rechts)
Op veel afdelingen gebeurt dat al, maar nog niet overal. Er kan vaak wel een moreel beraad aangevraagd worden, maar dit gebeurt doorgaans alleen bij (zeer) complexe problematiek. Volgens Stoppelenburg is er daarom een laagdrempelige manier nodig om tijdens een werkoverleg dilemma’s te bespreken. Dat kan met de CURA-methode, waarmee zorgprofessionals snel en op een laagdrempelige manier met elkaar kunnen reflecteren op een moreel dilemma. Van ZonMw krijgt Stoppelenburg een beurs om CURA te implementeren in de praktijk.
Opzet
Oldenmenger en Stoppelenburg kozen voor een bijzondere onderzoeksopzet. Ze vroegen 34 verpleegkundestudenten om een vragenlijst te verspreiden op hun afdeling. Via de Hogeschool Rotterdam, waar Oldenmenger ook werkt, hadden ze toegang tot alle Rotterdamse ziekenhuizen. Zo verzamelden de onderzoekers de gegevens van meer dan 600 Rotterdamse verpleegkundigen. En de studenten hadden op die manier een afstudeerproject en leerden de collega’s op hun afdeling beter kennen. Stoppelenburg: ‘Een win-win situatie.’
‘Maar het mooiste is wanneer we in de praktijk ook echt een verschil konden maken’, zegt Oldenmenger. ‘Op sommige afdelingen werd er gelijk iets met de aanbevelingen van onze studenten gedaan. Zo is er op een afdeling een dag-evaluatie ingesteld om de dilemma’s bespreekbaar te maken. Daar doen we het voor.’
