Koopmans doet onderzoek naar de overdracht van virussen van dieren op mensen en op grootschalige verspreiding tussen mensen.
“Ik wil ervoor zorgen dat we in de toekomst samen beter voorbereid zijn op nieuwe virusinfecties. Die moeten we sneller kunnen opsporen en isoleren om verdere verspreiding te voorkomen.’’
Door globalisering verspreiden virussen zich veel sneller. Ze kunnen overal opduiken.
“Nu springen we vaak pas op het moment van een uitbraak op om te zorgen dat het weer wordt ingedamd.’’
Grote impact
De Stevinpremie is voor het eerst uitgereikt. Deze valorisatiepremie gaat naar voor wetenschappers die met hun onderzoek grote maatschappelijke of economische impact hebben. Met de premie van € 2,5 miljoen worden de laureaten beloond voor een uitzonderlijke prestatie. De Stevinpremie is, samen met de Spinozapremie, de hoogste onderscheiding in de Nederlandse wetenschap.
Zoönosen
NWO licht toe: “Het onderzoek van Marion Koopmans richt zich op de overdracht van virussen van dieren op mensen (zoönosen), en op grootschalige verspreiding tussen mensen (outbreaks en pandemieën). Om deze besmettingstrajecten in kaart te brengen, maakt ze gebruik van de genetische informatie die zich in de vorm van DNA of RNA in virussen bevindt. Ze is de initiatiefnemer van het wereldwijde NoroNet-netwerk voor onderzoek aan norovirussen: beruchte verwekkers van buikgriep. Dankzij dit initiatief is tegenwoordig veel meer bekend over de genetische variëteit binnen deze virussen.”
Evolutie
“De groep van Koopmans deed de belangrijke ontdekking dat norovirussen razendsnel genetische verandering kunnen ondergaan om het immuunsysteem van hun gastheren een stap voor te blijven. Koopmans onderzoekt onder meer of en hoe norovirussen in dieren aan deze snelle evolutie bijdragen. De ontwikkelde kennis bouwde ze verder uit om ook bij andere virus uitbraken snel in kaart te brengen wat mogelijke bronnen en verspreidingsroutes zijn, bijvoorbeeld tijdens de vogelgriep epidemie in Nederland in 2003 en bij de ontdekking van MERS in 2012. ”
Ebola
“Het creëren van wereldwijde netwerken om infectieziekten systematisch en grootschalig te bestrijden vormt een rode draad in het werk van Koopmans. Tijdens de uitbraak van het zeer gevaarlijke ebolavirus dat in 2015 om zich heen greep in Sierra Leone, Guinee, en Liberia, leidde ze de inzet van drie door Nederland verstrekte mobiele laboratoria. Het concrete resultaat was dat de tijd die nodig is om de diagnose te bevestigen terugliep van drie dagen tot zes uur. Dit is niet alleen van levensbelang voor patiënten, maar ook cruciaal voor snelle indamming van volgende uitbraken.”
Zika
“Koopmans vervulde in 2015 een vergelijkbare rol bij de uitbraak van het zikavirus in Zuid-Amerika en het Caraïbisch gebied. Omdat dit virus met name gevaarlijk is voor zwangere vrouwen, werkt ze aan manieren voor het betrouwbaar vaststellen van zika-uitbraken en infecties. Snelle identificatie van virussen aan de hand van hun genoom is volgens Koopmans belangrijker dan ooit omdat virussen zich dankzij moderne transportmiddelen razendsnel over de wereld kunnen verspreiden. In 2015 ontving ze van de Europese Commissie 20 miljoen euro om vorm te geven aan een online databank voor de vroege detectie van infectieziektes. De uiteindelijke bedoeling is dat lokale laboratoria hun genetische analyse van een ziekteverwekker kunnen koppelen aan een omvangrijke online database waardoor ze meteen inzicht krijgen in de aard van de uitbraak, terwijl tegelijkertijd de internationale gemeenschap ervan op de hoogte wordt gesteld. Veldonderzoek in Westelijk Afrika tijdens de laatste ebola-uitbraak heeft aangetoond dat goedkope en snelle analyse van genetische materiaal inmiddels mogelijk is. Koopmans is ervan overtuigd dat snelle gegevenskoppeling er vervolgens voor zal zorgen dat uitbraken veel eerder herkend zullen worden, zodat veel sneller de geëigende maatregelen kunnen worden genomen. Zij wijst daarvoor ook op de cruciale rol van (inter)nationale en multidisciplinaire samenwerking.
Verspreiding van kennis
“Koopmans heeft zitting in tal van adviesraden en speelt een belangrijke rol als adviseur van de wereldgezondheidsorganisatie WHO. Daarnaast heeft ze meer dan 500 publicaties op haar naam staan die ruim 20.000 keer werden geciteerd. Ze is een veelgevraagd spreker op internationale fora en gaat het contact met een breed publiek niet uit de weg. Koopmans treedt op in de internationale media en schuift regelmatig aan in Nederlandse televisieprogramma’s. Ze draagt bij aan verschillende websites en is tevens actief op Twitter.”