Rabiës

Hondsdolheidsvirus opent meteen aanval op afweersysteem

Het rabiësvirus dat hondsdolheid veroorzaakt, trapt meteen na binnenkomst van het lichaam op de rem van het afweersysteem. Dat ontdekten onderzoekers van het Erasmus MC. Vroeg tegengas geven kan mogelijk een dodelijke afloop voorkomen.

3 likes
Leestijd 3 min
Corine Geurts van Kessel (links) en Carmen Embregts (rechts) | Foto: Esther Morren
Corine Geurts van Kessel (links) en Carmen Embregts (rechts) | Foto: Esther Morren

Ze zijn de eerste wetenschappers die nauwkeurig inzoomden op de eerste momenten na infectie met het rabiësvirus, vertellen onderzoeker Carmen Embregts (rechts op de foto) en klinisch viroloog Corine Geurts van Kessel. ‘Over die eerste fase – meteen na een beet of krab van een besmet dier – is nog heel weinig bekend. Veel onderzoek richt zich op de fase waarop het virus al in de hersenen zit. Dat is eigenlijk te laat, want op dat moment is behandeling niet meer mogelijk’, aldus Geurts van Kessel.

Eerstehulpdienst

Door in het laboratorium het rabiësvirus los te laten op menselijke afweercellen, zagen de onderzoekers precies wat er gebeurt in de eerste momenten. Ze publiceerden hun bevindingen in het wetenschappelijke tijdschrift Frontiers in Immunology.

De onderzoekers focusten op zogeheten macrofagen, zeg maar de eerstehulpdienst van het afweersysteem. ‘Macrofagen zijn als een van de eerste cellen ter plaatse bij bijvoorbeeld een wondje of een schram. Ze ruimen de rommel op en presenteren stukjes van ziekteverwekkers aan andere cellen van het afweersysteem. Zo slaan ze alarm in een vroege fase van infectie’, legt Embregts uit.

Opvallend

Rabiësvirus bleek te binden aan macrofagen, maar daarna gebeurde iets opvallends. Normaal gesproken worden macrofagen actief na contact met een virus, en zetten ze de rest van het afweersysteem aan tot actie. Nu gebeurde het tegenovergestelde. De macrofagen werden maar weinig actief en gaven minder activatiesignalen door aan andere cellen van het immuunsysteem.

Het lijkt er dus op dat het rabiësvirus meteen op de rem van het immuunsysteem drukt en zo ongemerkt verder het lichaam in kan sluipen. Dit kwam overeen met wat de onderzoekers al eerder hadden gezien bij mensen die waren overleden aan hondsdolheid. ‘In de lymfeklieren zagen we een afname van afweercellen in plaats van tekenen van een geactiveerd immuunsysteem. Dit suggereert dat de afweer na infectie met rabiës wordt geremd’, aldus Geurts van Kessel.

Tegengas

Hun bevindingen doen vermoeden dat je direct na infectie met rabiës tegengas moet geven. Embregts: ‘Dat zou bijvoorbeeld kunnen met een cocktail van afweer-stimulerende stoffen, gericht op het herstellen van het stukje eerste afweer dat door het rabiësvirus wordt onderdrukt.’ Welke stukjes van het afweersysteem makkelijk weer aangezet kunnen worden, en met welke stofjes, gaan de wetenschappers de komende jaren verder uitzoeken.

Het rabiësvirus infecteert uiteindelijk de hersenen.

Het rabiësvirus infecteert uiteindelijk de hersenen | Fotografie: Esther Morren.

Zo’n vroege behandeling zou een uitkomst zijn voor reizigers, maar vooral ook voor de vele inwoners van de landen in Azië, Afrika en Zuid-Amerika waar hondsdolheid het meest voorkomt. Geurts van Kessel: ‘Momenteel behandelen we in de westerse wereld eigenlijk veel te veel mensen na mogelijke blootstelling aan het virus met dure en schaarse medicatie. We willen immers het zekere voor het onzekere nemen. Pijnlijk is dat mensen in ontwikkelingslanden, waar de meeste kans op infectie bestaat, vaak geen toegang hebben tot therapie.’

Global health

‘Er bestaat een goed vaccin, maar dat is erg duur en het is niet realistisch om iedereen die risico loopt te vaccineren. Met de continue veranderingen in de verspreiding van infectieziekten over de hele wereld, is het ook vanuit het opzicht van global health belangrijk dat er een alternatieve behandeling komt’, aldus Geurts van Kessel.

Hondsdolheid

  • De ziekte hondsdolheid wordt veroorzaakt door het rabiësvirus en enkele gerelateerde virussen.
  • Besmetting gebeurt via het speeksel van een besmet dier, bijvoorbeeld via een hondenbeet.
  • Onbehandeld heeft hondsdolheid een dodelijke afloop.
  • Reizigers kunnen kiezen voor een preventieve vaccinatie.
  • Na een beet bestaat behandeling uit de toediening van antistoffen.

Lees ook