‘Verlies van urine en ontlasting neemt een deel van je menselijkheid weg’

Uroloog Bertil Blok windt er geen doekjes om: urineverlies stinkt, beschadigt de huid en beperkt de bewegingsvrijheid. Blok behandelt mensen die door bijvoorbeeld een dwarslaesie of multiple sclerose geen controle meer hebben over hun blaas. ‘Patiënten lopen er niet mee te koop, maar als je het ze vraagt is verlies van urine en soms ook ontlasting de klacht die hen het meest beperkt in hun leven.’  

Niet sexy

Toch is er niet voldoende aandacht voor incontinentie, binnen én buiten de spreekkamer, stelt Blok vast. ‘Als mensen iemand in een rolstoel zien, denken ze als eerste: wat zielig dat diegene niet meer kan lopen. Er gaat veel geld en aandacht naar oplossingen daarvoor, terwijl de prioriteit van de patiënten zelf ligt bij het verhelpen van de incontinentie. Het is geen sexy onderwerp, wat het lastig maakt om er onderzoeksgeld voor te krijgen.’ 

Bij de officiële aanvaarding van zijn leerstoel als hoogleraar functionele neuro-urologie, doet Blok dan ook een oproep. ‘Urine en ontlasting verliezen is mensonterend. Kijk als maatschappij en onderzoekers niet weg, maar zie het als een urgent probleem.’ Want het goede nieuws is dat er vaak iets te doen is aan de incontinentie. Meestal zijn katheters een onderdeel van die oplossing. Patiënten legen zelf meerdere keren per dag de blaas door een buisje (katheter) via de plasbuis in te brengen in de blaas.  

‘Kijk als maatschappij en onderzoekers niet weg’

Rondom die katheters is een grote industrie ontstaan die volgens Blok ook een keerzijde heeft. De plastic katheters zijn gemaakt voor eenmalig gebruik en dit levert een enorme afvalberg op. ‘Alleen in Nederland katheteriseren er al 50.000 mensen, vier tot zes keer per dag. Na elk gebruik belandt de katheter in de prullenbak. Dan levert per jaar bijna 1 miljoen kilo plastic afval op’, rekent Blok voor. De verwachting is dat dit door de vergrijzing alleen maar verder zal oplopen. 

Herbruikbaar

Met zijn team introduceerde Blok een herbruikbare katheter. Deze katheter gaat zes weken mee en wordt bewaard in een buisje met desinfecterende vloeistof, die iedere 24 uur vervangen wordt. Het idee leverde Blok in 2020 de titel ‘Duurzame Zorgprofessional op. En het is een succesvol idee, want onderzoek met bijna 400 patiënten laat zien dat de herbruikbare katheter net zo veilig is als de wegwerpkatheter en veel afval én zorgkosten bespaart.

Het is een overwinning voor Blok, die vaststelt dat dergelijke innovatieve ideeën niet overal met gejuich worden ontvangen. ‘Rondom incontinentie is een miljardenindustrie ontstaan die baat heeft bij behoud van de status quo. Als wetenschapper in dit veld moet je een dikke huid hebben. Zo hebben we bijvoorbeeld ook onderzoek gedaan naar het spoelen van de blaas met kraanwater in plaats van met steriele vloeistof. Dat doen we om blaasontsteking te voorkomen. Kraanwater bleek net zo effectief, een stuk goedkoper en duurzamer. Ook dit idee werd in eerste instantie met scepticisme ontvangen.’  

Bescherm de klinisch-onderzoeker

In zijn oratie vraagt Blok ook aandacht voor de positie van de klinisch-onderzoeker in een academisch ziekenhuis. Hij doelt daarmee op medisch specialisten die hun werk als arts combineren met wetenschappelijk onderzoek. Dat is niet altijd makkelijk, want in de praktijk slokt patiëntenzorg bijna alle tijd op, ziet Blok. En dat gaat ten koste van onderzoekstijd. ‘Mijn oproep is: bescherm de academisch klinisch-onderzoeker, want dit zijn de mensen die dagelijks zien waar hun patiënten de meeste behoefte aan hebben. Juist in deze tijden zijn klinisch-onderzoekers belangrijk voor de transformatie van de zorg: vanuit het ziekenhuis naar de thuissituatie.’