Dieetstudie

Prijs voor studie naar dieet tijdens chemotherapie

Internist in opleiding dr. Femke de Man heeft van de Nederlandse Vereniging voor Klinische Farmacologie & Biofarmacie de NVKFB Top Publicatie Prijs 2021 gekregen. Ze krijgt de prijs voor haar onderzoek naar het effect van een calorie- en eiwitarm dieet bij patiënten die worden behandeld met het chemotherapeuticum irinotecan.

Deel
11 likes
Leestijd 3 min
Femke de Man

De Man onderzocht de farmacokinetiek – het proces waaraan de werkzame stof van een geneesmiddel in het lichaam wordt onderworpen – van irinotecan. Irinotecan wordt voorgeschreven bij verschillende soorten kanker. Maar de studie richtte zich vooral op patiënten met darmkanker en uitzaaiïngen in de lever.

De zogeheten Dieetstudie was uniek. Waar de farmacokinetiek normaal altijd in het bloed wordt onderzocht, is nu ook in leverbiopten bekeken wat er gebeurde met het geneesmiddel. De 18 patiënten met leveruitzaaiïngen die meededen, volgden een speciaal dieet: 30 procent minder calorieën en 70 procent minder eiwitten. De ene groep gebruikte het dieet voor en tijdens de eerste chemokuur, de andere groep voor en tijdens de tweede kuur. Bij iedere patiënt werden de verschillen tussen de eerste en tweede kuur gemeten.

Bescherming

Om met de uitkomsten te beginnen: het dieet lijkt patiënten goed te beschermen tegen de bijwerkingen van irinotecan. ‘De concentraties irinotecan in de biopten van gezond leverweefsel en in biopten van tumorweefsel uit de lever, waren tijdens de dieetperiode en niet-dieet periode gelijk’, vertelt De Man.

De tekst gaat verder onder het kader

Femke de Man beklemtoont dat patiënten die irinotecan of een andere chemokuur (gaan) gebruiken, het dieet niet op eigen houtje moeten gaan volgen. ‘Overleg eerst met je arts. Er kunnen goede redenen zijn om het dieet niet te gebruiken.’

‘Maar de concentraties van SN-38, de werkzame stof die vrijkomt nadat irinotecan is verwerkt door de lever, nam met meer dan 50 procent toe na het dieet. En de concentratie werkzame stof werd hoger zonder dat de bijwerkingen toenamen.’

Dat is goed nieuws, want irinotecan is een heftig geneesmiddel. Het geeft ernstige bijwerkingen zoals diarree en misselijkheid. Het heeft ook invloed op de witte bloedcellen waardoor patiënten vatbaar kunnen worden voor infecties. Ook bloedarmoede komt vaak voor.

Uitgesteld

De Man: ‘Bij veel patiënten moeten de doses gedurende de behandeling worden verlaagd, of moeten behandelingen zelfs worden uitgesteld vanwege die bijwerkingen. Door het speciale dieet lijkt de werkzame stof dus toe te nemen zonder dat de bijwerkingen erger worden.’

Hoe dat werkt is nog niet bewezen. ‘Er zijn wel theorieën. Kankercellen delen zich ongeremd, en hebben daarvoor geen groeifactoren – zeg maar voeding – nodig. Gezonde cellen hebben dat wel: om te delen hebben ze eiwitten nodig. Tijdens het dieet krijgen ze die niet, dan gaan ze in een soort winterslaap. Ze nemen de werkzame stof SN-38 dan niet op, terwijl de tumorcellen de SN-38 wél volledig opslurpen.’

Of het dieet er ook voor zorgt dat de chemo beter aanslaat, of dat de standaard dosis bijvoorbeeld omlaag kan, is nog niet onderzocht. ‘De groep deelnemers was in deze studie te klein om daar iets over te kunnen zeggen. Maar we denken uiteraard wel na over een vervolgstudie. Daarvoor is geld nodig.’

Femke de Man publiceerde de paper in mei 2021, maar promoveerde al in 2019 op – onder andere – deze studie in het Erasmus MC. Oncoloog-farmacoloog prof. Ron Mathijssen was een van haar promotoren.

De NVKFB Top Publicatie Prijs 2021 wordt nu pas uitgereikt vanwege alle maatregelen tijdens de coronacrisis. Aan de erkenning is een geldbedrag verbonden dat De Man mag besteden aan onderzoek of opleiding. Ze werkt op dit moment als AIOS interne geneeskunde in het Reinier de Graaf Ziekenhuis en keert in augustus 2023 terug in het Erasmus MC Kanker Instituut.

 

 

Lees ook