Het zorgstelsel staat onder druk. Door de vergrijzing stijgt het aantal nieuwe patiënten met kanker die radiotherapie nodig hebben. Er is al een tekort aan personeel en middelen in de zorg en de kosten voor de zorg zijn gestegen. Nout: ‘Deze ontwikkelingen zijn onhoudbaar, zeker als we doorgaan zoals nu. Bovendien moeten we in de gezondheidszorg nog veel meer aandacht hebben voor duurzaamheid.’
Hypofractioneren is volgens Nout het toverwoord: minder vaak bestralen, maar per keer een hogere dosis. Dat is al succesvol gebleken bij een aantal vaak voorkomende tumoren, vertelt hij in zijn oratie. ‘In de standaardbehandeling voor borstkanker konden we van 25 bestralingen in 5 weken naar 15 in 3 weken, en nu naar 5 bestralingen in 1 week. En bij prostaatkanker van 35 naar 20 en nu naar 5 fracties.’
Hypofractioneren is volgens Nout het toverwoord
Dit is mogelijk, omdat door de toegenomen precisie minder gezond normaal weefsel rond de tumor bestraald hoeft te worden. Een belangrijk voordeel is dat patiënten hierdoor veel minder vaak naar het ziekenhuis hoeven te komen en dat er efficiënter gebruik wordt gemaakt van de zorg. Dat is volgens Nout een belangrijke bijdrage aan de duurzaamheid in de radiotherapeutische zorg. ‘Hypofractioneren voor resterende tumorsoorten en indicaties kan een belangrijke rol spelen in het toegankelijk houden van de radiotherapie en verdient daarom meer klinisch onderzoek en aandacht’, aldus Nout.
Richtingen
In zijn oratie bespreekt Nout welke stappen de radiotherapie in Nederland moet zetten om de uitdagingen aan te gaan. Een belangrijk onderdeel daarvan is dus minder vaak, maar per keer meer bestralen. Daarmee kunnen in minder tijd meer mensen worden geholpen en inmiddels is bewezen dat het geen toename van bijwerkingen geeft. Bovendien kunnen nieuwe ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie en betere logistieke planning bijdragen aan vermindering van de werkdruk voor de professionals in de radiotherapie.
Gepersonaliseerde radiotherapie
Nout: ‘We moeten nog meer inzetten op personalised medicine, zorg gericht op de specifieke patiënt. Door rekening te houden met factoren die voorspellend zijn voor een gunstige reactie op behandeling of juist therapieresistentie kunnen we de behandelintensiteit beter afstemmen op de patiënt. Hierbij moeten we in gedeelde besluitvorming ook rekening houden met de voorkeuren van de patiënt. Dit kan overbehandeling voorkomen bij patiënten die goed reageren en dus minder of geen behandeling nodig hebben.’
Tegelijk kunnen we gericht de behandeling verder verbeteren bij die patiënten die een groter risico lopen. Dat kan bijvoorbeeld blijken uit moleculair weefselonderzoek, beeldvorming bij diagnose of tijdens de behandeling naar voren komen. Omdat dit over veel en complexe data gaat, zullen we hiervoor nog veel meer moeten automatiseren en gebruikmaken van kunstmatige intelligentie.’
Personeel
Anno 2023 wordt het uitbreiden van apparatuur beperkt door het benodigde personeel. Dit geldt vooral voor Medisch Beeldvormings- en Bestralingsdeskundigen (MBB’ers). Nout: ‘De werkdruk voor het personeel in de radiotherapie is over het algemeen hoog en we zien ook een meer dan gemiddelde uitval. De meeste afdelingen in Nederland hebben momenteel meerdere vacatures. We zullen de oplossing meer moeten zoeken in een betere benutting van de beschikbare capaciteit, maar ook moeten inzetten op maatregelen voor personeelsbehoud.’
‘We moeten de oplossing zoeken in betere benutting van de beschikbare capaciteit en moeten inzetten op maatregelen voor personeelsbehoud’
Nout: ‘De uitdagingen waar we nu in de zorg mee geconfronteerd worden raken het hele multidisciplinaire team; en de consequenties, maar ook mogelijkheden, kunnen onderling verschillen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan beschikbare ziekenhuisbedden, operatietijd of toegang tot dure medicijnen. Dit maakt dit vraagstuk extra complex en vraagt dus om een breed inzicht en een integrale aanpak, ontwikkelingen in het ene vakgebied kunnen consequenties hebben voor de anderen.’
Uitdagingen voor de zorg
Nout: ‘Nederland heeft state-of-the-art radiotherapeutische zorg, maar ook de beschikbaarheid over hoog-complexe apparatuur met CT- of MRI-geleide bestraling en protonentherapie. Maar we moeten, zoals in het Integraal Zorgakkoord is afgesproken, de kosten en het aantal werkenden in de zorg niet veel meer laten stijgen. Tegelijk willen we dat de kwaliteit en toegankelijkheid van zorg niet achteruitgaat, en dat de zorg verduurzaamt. Er wachten ons de komende jaren grote uitdagingen.’
Prof.dr. Remi Nout is sinds oktober 2019 afdelingshoofd Radiotherapie in het Erasmus MC Kanker Instituut. Daarvoor was hij werkzaam in het LUMC.
Oratie Remi Nout, foto: Erik de Klerck
