Discussies over salarissen, ketenzorg, krapte op de arbeidsmarkt, vergrijzing; het is maar een greep uit de vele ‘schijnbaar onoplosbare vraagstukken’ waar de gezondheidszorg mee te maken heeft. Zaken waar ook Kjeld Aij, themadirecteur Dijkzigt bij het Erasmus MC, dagelijks tegenaan loopt. Hij besloot zijn waarnemingen en gedachten erover op papier te zetten.
‘De gezondheidszorg is een heel complexe context. Als je de patiënt centraal zet, dan zie je dat die meestal een heel traject doorloopt: hij start bij de huisarts, komt op verschillende afdelingen in het ziekenhuis en eindigt soms bij een verpleeghuis, verzorgingshuis of thuiszorginstelling (VVT). Dat moet allemaal kloppen, wil de patiënt een positieve ervaring hebben. Dat vereist dat je met regionale partners samenwerkt en soms over je eigen ego heenstapt.’
Kun je een voorbeeld geven?
‘Een sprekend voorbeeld stamt uit de eerste coronagolf. Na hun ziekenhuisopname moesten nogal wat patiënten herstellen in een VVT-instelling. Voorheen moesten dokters in Rotterdam hun patiënt aanmelden bij alle zeven VVT-instellingen in de regio. Tijdens die eerste coronacrisis zeiden we tegen elkaar: dat duurt te lang. Daarom openden we één centraal loket, waarbij de VVT-instellingen verantwoordelijk waren voor het opnemen van patiënten. Dat werkte goed tot de eerste golf over was. Toen werd het loket weer gesloten. In mijn boek schrijf ik daarover om te laten zien dat je als ziekenhuizen en VVT heel nauw moet samenwerken om dit soort complexe problemen in de regio op te lossen.’
Wat kunnen lezers van het boek verwachten?
‘Het boek bevat 44 korte praktijkverhalen uit mijn directieperiode bij Amsterdam UMC en Erasmus MC. Ieder praktijkverhaal beschrijft een knelpunt of vraagstuk waar zorgprofessionals of patiënten mee te maken hebben. Denk aan vergrijzing, een groeiende zorgvraag, digitalisering of de ketenzorg waar ik het net over had. Het boek is eigenlijk een uitnodiging om de ogen te openen. In de zorg komen we vaak snel met een oplossing voor een probleem: we plakken veel pleisters en blussen veel brandjes. Maar we gunnen onszelf niet de tijd om dieper in een probleem te duiken. Dat maakt ons blind voor de echte knelpunten.’
In mijn boek nodig ik leidinggevenden en zorgprofessionals uit om niet gelijk te oordelen
‘Vergelijk het met hoofdpijn. Veel mensen willen dan gewoon een pilletje. Dat pilletje is een makkelijke, snelle oplossing. Maar het echte probleem los je duurzaam op door bijvoorbeeld naar leefstijl te kijken. Zo werkt het in de zorg ook. In mijn boek nodig ik leidinggevenden en zorgprofessionals dan ook uit om niet gelijk te oordelen, maar om een situatie op hen in te laten werken en er met anderen over te praten. Zo kom je eerder tot een duurzame, structurele oplossing. Dat maakt het werk uiteindelijk ook alleen maar leuker.’
Het boek bevat geen kant-en-klare oplossingen dus?
‘Hier en daar laat ik mijn eigen suggesties doorschemeren, dat kan ik dan toch niet laten. Maar ik ben niet zo arrogant dat ik denk dat dit boek dé oplossing bevat om de zorg anders te organiseren. Daarvoor is de werkelijkheid te complex. Ik probeer lezers wel aan te zetten tot nadenken. Zodat mensen in hun eigen context denken: hier kan ik iets mee.’
Je noemt je boek ook wel symbolisch ‘een scan’ van de gang van zaken in het ziekenhuis. Kun je dat toelichten?
‘Ik heb ooit een animatie laten maken, waarin we een ziekenhuis letterlijk door een MRI-scan haalden. We maakten in feite een foto van de situatie: de observatie van dat moment in die setting. Zo kunnen leidinggevenden dat ook doen in hun ziekenhuis. Net als bij een MRI-scan vereist zo’n momentopname wel wat verdieping: een gesprek of aanvullende informatie. Je kunt er dus niet gelijk je conclusies aan verbinden, maar het is wel het vertrekpunt voor verbetering. ’
En de helikopter op de voorkant?
Lachend: ‘Ja, ik vind helikopters leuk. Overal waar ik op vakantie ga, wil ik een helikoptervlucht maken. Maar het beeld van die scan is natuurlijk ook een helikopterview. Je probeert even wat afstand te nemen, uit te zoomen. Mijn verhalen beginnen met iets wat ik meemaak, maar ik zoom telkens wel uit. Om te achterhalen: wat zien we eigenlijk en wat betekent dit? Welk probleem proberen we op te lossen en heb ik daar invloed op? Zo vlieg je eigenlijk met een helikopter boven de gezondheidszorg.’
Podcast
Meer weten over Kjeld Aij en zijn visie op besturen in de zorg? Luister naar de podcast Lean en Leiderschap, gemaakt door Esther Schuurmans.
