De score – GAAD genoemd – is bedoeld voor mensen met een verhoogde kans op leverkanker omdat ze levercirrose hebben. Levercirrose kan worden veroorzaakt door ziekten als chronische virale hepatitis, een auto-immuunziekte van de lever of leververvetting – al dan niet veroorzaakt door alcoholmisbruik.
Bloedonderzoek
‘Wij hebben honderden van zulke patiënten. Ze zijn bij ons onder behandeling en komen periodiek op de polikliniek. Tot op heden werden zij halfjaarlijks gemonitord met echo’s en bloedonderzoek’, vertellen MDL-arts prof. Rob de Man en klinisch chemicus dr. Christian Ramakers.
De nieuwe score signaleert aanzienlijk eerder dat er met de levercellen van deze patiënten iets alarmerends aan de hand is: een beginnende levertumor. ‘En dat is met name van belang als het beoordelen van de echo moeilijk is’, zegt De Man.
Tumormarkers
De belangrijkste verandering in de score zit in het bloedonderzoek. Voorheen werd het bloed gemonitord met één enkele bloedwaarde: alfa-foetoproteïne (AFP). Nu worden er twee bloedwaardes gemeten: AFP en DCP: des-gamma-carboxy protrombine.
‘Zowel AFP als DCP zijn tumormarkers die vaak alleen worden geproduceerd door cellen van een tumor in de lever. Aan de hand van de waarden van deze twee tumormarkers, plus de leeftijd en het geslacht van de patiënt, berekenen we een score’, vertelt Ramakers.
CT of MRI
Als die score, die tussen de 0 en de 10 kan liggen, boven de 2,57 komt, is dat een aanwijzing dat er iets aan de hand is in de cellen van de zieke lever. ‘Dan gaan we heel snel een CT-scan of een MRI- scan maken.’
Op zo’n scan is veel beter dan op een echo te zien wat er in de lever gaande is, vertellen De Man en Ramakers. ‘Maar een scan is duur en belastend voor de patiënt, en die willen we liever uitsluitend heel gericht inzetten. De nieuwe GAAD score is dan een goed hulpmiddel om te beoordelen of daar een goede indicatie voor is.’
Armslag
Het voordeel van vroege opsporing van een beginnende tumor is dat die beter te behandelen is. De Man: ‘Kanker in een lever die al ziek is, is lastig te behandelen. Maar als een tumor nog heel klein is, kun je hem vaak weg branden of zijn vaten emboliseren. Dat is minder ingrijpend dan het weg opereren van een deel van de zieke lever. De patiënt knapt sneller op. Bij vroege detectie heb je als het ware meer armslag voor je behandeling.’
GAAD is een acroniem en staat voor Gender Age AFP DCP. Geslacht en leeftijd wegen als factoren mee omdat leverkanker vaker ontstaat bij mannen en omdat het risico met het ouder worden stijgt. De score wordt in het Erasmus MC ingezet voor patiënten die op de polikliniek Leverziekten komen. Maar ook MDL-artsen in andere ziekenhuizen kunnen de score aanvragen voor hun patiënten.
Meer informatie is te krijgen bij Christian Ramakers: c.ramakers@erasmusmc.nl
