Het vooraanstaande medische blad BMJ publiceert donderdag 2 december een Frans onderzoek waaruit blijkt dat het meer zwangeren lukt om te stoppen met roken als hen een beloning wordt geboden. Leonieke Breunis, kinderarts in opleiding en promovendus bij kinderarts-neonatoloog Jasper Been, werd uitgenodigd door de BMJ om een editorial te schrijven bij de Franse publicatie. Een unieke gelegenheid voor de nog jonge promovendus.
Beloningsmethode is effectief
Volgens Breunis toont het onderzoek aan dat beloning een effectief wapen is. ‘Uit de cijfers blijkt dat door de beloning ruim twee keer zoveel vrouwen stopten met roken, vergeleken met de controlegroep waar zwangere vrouwen geen beloning kregen. Dat vind ik enorm effectief.’
Promovendus en kinderarts in opleiding Leonieke Breunis.
Eerdere studies lieten soortgelijke resultaten zien en volgens Breunis en Been is het tijd om te zien hoe deze beloningswerkwijze onderdeel kan worden van de standaardzorg aan rokende zwangeren in Nederland. ‘Deze methode pakt op langere termijn erg positief uit’ vertelt Breunis. Als de moeder niet meer rookt is dat beter voor haar, beter voor de baby en het kind groeit in een gezonde, rookvrije omgeving op. De kans dat het kind later zelf gaat roken is veel kleiner.
Dat roken tijdens de zwangerschap schadelijk is voor het kind is bekend. Been: ‘De baby’s hebben meer kans op vroeggeboorte, aangeboren afwijkingen en komen vaak te klein ter wereld. Ook de kans op babysterfte neemt toe. Een rookvrije zwangerschap vermijdt deze verhoogde risico’s.’
Steuntje in de rug
In het Franse onderzoek werden 460 vrouwen gevolgd. De ene groep kreeg bij de zwangerschap bij een vijftal consulten een tegoedbon als beloning wanneer ze nog gestopt waren met roken, de andere groep kreeg standaardzorg. Uiteindelijk bleek 16% van de groep zwangeren met een beloning tijdens hun gehele zwangerschap gestopt te zijn met roken, tegen 7% in de groep zonder beloning.
Breunis: ‘Dat is een ruime verdubbeling en betreft vrouwen die op dag 1 van het onderzoek stopten met roken en dat volhielden tot het einde van de zwangerschap. De groep vrouwen die tussentijds een terugval hadden maar uiteindelijk toch zijn gestopt met roken is veel groter. Daarmee is deze methode zeer effectief. Let wel: dit zijn vrouwen die verslaafd zijn aan roken en niet uit zichzelf konden stoppen. De beloning werkt als steuntje in de rug. Op momenten dat het moeilijk wordt, kan de in het vooruitzicht gestelde beloning net dat duwtje zijn om het niet-roken vol te houden. Uit eerdere studies bleek de hoogte van de beloning weinig verschil te maken.’
Benader de vrouwen positief
Been ziet de beloning als positieve stimulans: ‘Deze vrouwen krijgen vaak verwijten te horen en worden negatief bejegend. Door hen te belonen om hun gedrag te verbeteren geef je iets positiefs.’ Breunis signaleert een onzichtbare werking. Zelf doet ze ook onderzoek naar de inzet van beloning aan zwangere vrouwen. ‘In bepaalde groepen is roken de norm. Als je dan als zwangere vrouw stopt met roken, wordt er vreemd gekeken. Als je als reden opgeeft dat je het doet omdat er een beloning tegenover staat, wordt het sneller geaccepteerd in de eigen omgeving. Dit aspect moeten we zeker niet vergeten.’
Dat een beloning rokende zwangere vrouwen een steuntje in de rug geeft heeft Leonieke zelf ondervonden in haar onderzoek. Eén van de deelnemers vertelde haar: ‘Het gaat om de positiviteit die het geeft en dat het daarmee makkelijker wordt om niet naar die sigaret te grijpen.’ Een andere deelneemster beaamt dit: ‘Bij mij werkte het als stimulans. Ik zag het echt als iets dat ik verdiend had. Ik heb van de beloning iets voor mezelf gekocht en dat doe ik normaal gesproken nooit.’
‘Stoppen met roken levert zoveel op, zowel voor de baby als voor de vrouw zelf’
Zowel Been als Breunis willen de discussie hierover graag aanzwengelen. Dat er kritiek komt op het voorstel valt volgens hen te verwachten. ‘Het kan zijn dat mensen denken dat we op deze manier ongezond gedrag belonen’, meldt Been. ‘Ik zie dat anders. Als we door deze methode kunnen zorgen dat deze vrouwen stoppen met roken levert dat zoveel op, zowel voor de baby als voor de vrouw zelf. We stimuleren juist gezond gedrag. En het gaat ons uiteindelijk om de baby. Die verdient een goede start en kiest niet voor de schadelijke gevolgen van het roken. Ik zie er naar uit om de toepasbaarheid van deze methode in Nederland te verkennen.’
